Το αντιφασιστικό κίνημα στην Ελλάδα: Μια αναγκαία αποτίμηση*

Του Τάκη Γιαννόπουλου

Στα χρόνια της κρίσης και ιδιαίτερα μετά την αλματώδη άνοδο της Χρυσής Αυγής από το 0.29% (19.624 ψήφοι) των βουλευτικών εκλογών του 2009 στο 6.92%(425.900 ψήφοι) των βουλευτικών του Ιουνίου του 2012 και του 9.39% (536.910 ψήφοι) των Ευρωεκλογών του Μαίου 2014 είχαμε την ανάδειξη ενός πολύ σημαντικού αντιφασιστικού κινήματος με αυτοτελή ρόλο και σημαντική παρέμβαση στις κοινωνικές διεργασίες.

Ασφαλώς το αντιφασιστικό κίνημα με την έννοια της δημιουργίας ιδιαίτερων αντιφασιστικών κινηματικών δομών και δράσεων δεν «γεννήθηκε» στα χρόνια του μνημονίου.

Προϋπήρχε σε εμβρυακή μορφή πολύ πριν. Αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς αναφερόμενοι στην πιο σύγχρονη μεταπολιτευτική ιστορία της χώρας έκανε τα πρώτα του βήματα στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Πολιτικά γεγονότα που προκάλεσαν τεκτονικές μεταβολές στην συνείδηση σε παγκόσμια κλίμακα όπως η κατάρρευση με μορφή ντόμινο των σταλινικών καθεστώτων, η πλήρης παράδοση της σοσιαλδημοκρατίας στις επιδιώξεις του κεφαλαίου, η συνεπακόλουθη δημιουργία ενός τεράστιου πολιτικού κενού στα αριστερά του πολιτικού φάσματος ήταν ο ένας σημαντικός παράγοντας που συνετέλεσε στην πολιτική σύγχυση, στην αποϊδεολογικοποίηση και στην εμφάνιση των θεωριών περί Τέλους της Ιστορίας.

Παράλληλα είχαμε την επανεμφάνιση κοινωνικών φαινομένων όπως η μαζική εισροή μεταναστών που αξιοποιούνταν από το κεφάλαιο ως ευλογία για τα κέρδη του και ταυτόχρονα ως αποδιοπομπαίος τράγος από τα ΜΜΕ του προκειμένου να αποποιηθεί τις δικές του ευθύνες για την εμφάνιση κρισιακών φαινομένων στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Έτσι εμφανίστηκαν τα φαινόμενα μαζικού εμπρησμού ξενώνων μεταναστών και προσφύγων σε πόλεις της Γερμανίας(Ροστόκ, Ζόλινγκεν κα), την αλματώδη αύξηση των ρατσιστικών επιθέσεων σε μια σειρά χώρες και βέβαια την εκλογική άνοδο ακροδεξιών κομμάτων στην Αυστρία(Κόμμα Ελευθερίας Γ.Χάιντερ, την Γαλλία(Εθνικό Μέτωπο Ζ.Μ.Λεπέν), την Ιταλία(Εθνική Συμμαχία Τ.Φίνι) κτλ.

Στην Ελλάδα μετά την καταιγίδα των «Μακεδονομάχων» στις αρχές της δεκαετίας του 90 για το όνομα της γειτονικής μας χώρας είχαμε την μαζική εμφάνιση φαινομένων ξενοφοβίας και ρατσιστικών κρουσμάτων που επικεντρωνόντουσαν τότε στους μετανάστες από την Αλβανία που αποτελούσαν την μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών στην χώρα μας.

Πάνω σε αυτό το έδαφος εμφανίστηκε στην πολιτική της μορφή η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή. Με πενιχρά ποσοστά και λίγες δεκάδες μελών επιχείρησε να κάνει τις πρώτες της εμφανίσεις στα συλλαλητήρια για την  Μακεδονία και μετά στα πογκρόμ κατά Αλβανών μεταναστών.

Στην Ελλάδα μια χώρα με τεράστιες παραδόσεις μετανάστευσης και προσφυγιάς, εκπληκτικές αντιφασιστικές παρακαταθήκες, πρόσφατο αντιδικτατορικό αγώνα, λίγοι πίστευαν ότι το μικρόβιο του ρατσισμού θα έβρισκε έδαφος.

Βέβαια όπως έχει αποδειχτεί ιστορικά και με τραγικό τρόπο δεν υπάρχουν αλώβητες κοινωνίες από το ρατσιστικό φασιστικό δηλητήριο και η Γερμανία η χώρα που γέννησε τον Μαρξ, τον Λήμπνεχτ, τον Γκαίτε, τον Αινστάιν, τον Μπρεχτ  και υποτάχτηκε στον ναζισμό ενός Αυστριακού(του Χίτλερ) ενός Εσθονού(του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ) ενός Αιγύπτιου (του Ρούντολφ Ες) είναι πάντα εδώ για να μας το θυμίζει.

Η  ακροδεξιά στην μεταδικτατορική Ελλάδα μετά το 7% της Εθνικής Παράταξης στις εκλογές του 1977 είχε  αποδυναμωθεί δραστικά επιλέγοντας να φωλιάσει στην ΝΔ είτε σε μικροσκοπικά πολιτικά μορφώματα τύπου ΕΝΕΚ, ΣΤΟΧΟΣ ή ΕΠΕΝ είτε στα λαγούμια της ιστορίας.

Στα σχολεία και τα Πανεπιστήμια τα όποια ακροδεξιά υπολείμματα αντιμετώπιζαν τον χλευασμό και την περιθωριοποίηση.

Στους εργατικούς χώρους απλά δεν υπήρχαν ενώ στις γειτονιές σπάνια τολμούσαν δημόσιες εμφανίσεις.

Η εικόνα αυτή άρχισε να αλλάζει στις αρχές της δεκαετίας του 90.

Η Χρυσή Αυγή από μια ομήγυρη ομαδικών ονειρώξεων στην ανάμνηση του Χίτλερ και της Εύας Μπράουν σε κλειστούς χώρους, άρχισε να εμφανίζεται δημόσια και να διεκδικεί δημόσιο χώρο.

Η επίθεση χρυσαυγιτών με χάραγμα σβάστικας σε μαθήτρια του ΕΠΛ Αμπελοκήπων το 1992 προκάλεσε το πρώτο σοκ και την πρώτη μαζική αντίδραση του κινήματος με μια μαζική πορεία 10.000 μαθητών.

Το Ημερολόγιο της Νεολαίας Ενάντια στον Ρατσισμό στην Ευρώπη – Y.R.E άρχισε να καταγράφει με συστηματικό τρόπο και σε ετήσια βάση τις ρατσιστικές επιθέσεις από το 1992.

Άρχισαν να υπάρχουν επιθέσεις σε μετανάστες καθώς και σε μέλη οργανώσεων της Αριστεράς και του αντιεξουσιαστικού χώρου.

Τότε χρονολογείται η πρώτη εμφάνιση του αντιφασιστικού-αντιρατσιστικού κινήματος με οργανωμένη μορφή και πιο συστηματική δράση.

Μετωπικά σχήματα ή κινηματικές συλλογικότητες μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού όπως το Δίκτυο για τα Κοινωνικά και Πολιτικά Δικαιώματα, η Y.R.E, η Νεολαία ΣΥΝ, συλλογικότητες του αναρχικού χώρου άρχισαν να παίρνουν πρωτοβουλίες που αργότερα καθιερώθηκαν όπως το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ το 1996, τα αντιρατσιστικά κάμπινγκ το 1994, οι αντιφασιστικές πορείες απάντηση στις φασιστικές προκλήσεις και στις πρώτες δημόσιες φασιστικές συγκεντρώσεις όπως η απόπειρα για μια Εθνικιστική Πρωτομαγιά της Χρυσής Αυγής το 1997 στην Πλατεία Κολοκοτρώνη.

Για χρόνια ολόκληρα το κατεστημένο διά των επίσημων εκπροσώπων του διαλαλούσε πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει ρατσισμός ακριβώς τη στιγμή που μετανάστες δολοφονούνταν εν ψυχρώ επειδή υποτίθεται ότι έκλεβαν ένα καρπούζι ή τους απαγορευόταν η κυκλοφορία  στις πλατείες χωριών.

Οι πολιτικές ηγεσίες της αριστεράς έχουν μια ιστορία λαθών στο θέμα του φασισμού και του αντιφασιστικού κινήματος.

Για το ΚΚΕ και την αριστερά με σταλινικές-μαοϊκές παραδόσεις και αναφορές τότε κυριαρχούσε η υποτίμηση του φαινομένου και η άποψη ότι «οι φασίστες είναι ανύπαρκτοι», «τους κάνουμε διαφήμιση με το να ασχολούμαστε μαζί τους» κοκ

Ακόμα και όταν είχαμε την δολοφονική απόπειρα σε βάρος 3 φοιτητών μελών του ΝΑΡ και του ΚΣ της ΕΦΕΕ(Δ.Κουσουρής) από τάγμα εφόδου χρυσαυγιτών υπό τον Α.Ανδριτσόπουλο γνωστό ως Περίανδρο τον Ιούνη του 1998 έξω από τα δικαστήρια της οδού Ευελπίδων, η στάση αυτή δεν άλλαξε στην ουσία της.

Επικαιροποιήθηκε, επενδύθηκε ιδεολογικά αλλά στην πράξη είχαμε το ίδιο αποτέλεσμα: την αδράνεια.

Το αντιφασιστικό κίνημα σήμερα

Το αντιφασιστικό κίνημα εμφανίζεται πιο έντονα στο προσκήνιο σχεδόν ταυτόχρονα με την δυναμική εμφάνιση της Χρυσής Αυγής στις δημοτικές εκλογές του 2010 και την εκλογή του Φύρερ Μιχαλολιάκου ως δημοτικού συμβούλου στο Δήμο της Αθήνας.

Τα καινούργια στοιχεία είναι: η ύφεση της ταξικής πάλης μετά το Φεβρουάριο του 2012 και την ψήφιση του 2^ου μνημονίου από την κυβέρνηση Παπαδήμου και η αλματώδης εκλογική ανάπτυξη της Χρυσής Αυγής.

Το αντιφασιστικό κίνημα αναπτύσσεται κυριολεκτικά από τα κάτω. Αξίζει να σταθούμε λίγο παραπάνω σε αυτή τη σημαντική διεργασία. Αφενός γιατί είναι φαινόμενο της περιόδου της κρίσης και αφετέρου γιατί καταδεικνύει την πολιτική ανεπάρκεια των ηγεσιών της αριστεράς και την ανάγκη για μια άλλη πολιτική αντιμετώπιση του θέματος του αντιφασιστικού αγώνα και ασφαλώς όχι μόνο αυτού.

Για την πλειονότητα των ηγεσιών της Αριστεράς πλέον ο φασισμός είναι υπαρκτός και πώς να μην είναι άλλωστε με εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόρους και πλατιά κοινωνικά στρώματα διαβρωμένα από ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιλήψεις.

Όμως συνεχίζεται η υποτίμησή του σαν «παροδικό φαινόμενο» και «απλή ψήφος διαμαρτυρίας» ή στην καλύτερη των περιπτώσεων αποτελεί απλά το μακρύ χέρι του συστήματος άρα η αντιφασιστική πάλη είναι αποκλειστικά τμήμα της αντικαπιταλιστικής πάλης άρα δεν χρειάζεται καμία αυτοτελή συγκρότηση του αντιφασιστικού κινήματος.

Οι λογικές αυτές οδηγούν στην πολιτική σύγχυση και στην μη συμμετοχή σε αντιφασιστικές προσπάθειες συντονισμού και τοπικών δράσεων με σταθερό και διαρκή τρόπο. Ο αντιφασιστικός αγώνας περιορίζεται μόνο σαν συγκυριακή δράση ετεροκαθοριζόμενη από την ατζέντα των νεοναζί. Δηλαδή σε πορείες μετά από επιθέσεις ή εμφανίσεις της Χρυσής Αυγής και μετά τίποτα.

Το πιο αποκαλυπτικό δείγμα του που οδηγεί αυτός ο παραλογισμός πρακτικά φαίνεται στην περίπτωση της ηγεσίας του ΚΚΕ. Λίγες μέρες πριν την δολοφονία του Π.Φύσσα στο Πέραμα ομάδα χρυσαυγιτών λιανίζει κυριολεκτικά επί 5΄ λεπτά  30μελή ομάδα αφισοκολλητών μελών του ΚΚΕ και του ΠΑΜΕ. Με ειδικά ρόπαλα με καρφιά να προεξέχουν στις άκρες τους οι χρυσαυγίτες χτυπούν ανελέητα τα μέλη του ΚΚΕ τραυματίζοντας σοβαρά κάποιους ενώ από καθαρή τύχη δεν είχαμε ανθρώπινο θύμα.

Ποια ήταν η απάντηση του ΚΚΕ σε αυτή την επίθεση; Μια πορεία στο Πέραμα! Και μετά απολύτως τίποτα. Και ποια ήταν η απάντηση της καθοδήγησης του ΚΚΕ σε μέλη της βάσης του ΚΚΕ που ήθελαν δυναμική απάντηση και πρότειναν να πάνε να «κτίσουν» δηλαδή να διαλύσουν τα τοπικά γραφεία της Χρυσής Αυγής στο Πέραμα; «Δεν το κάνουμε για να μην δώσουμε λαβή στην θεωρία των 2 άκρων»!

 Ποιο είναι το πολιτικό συμπέρασμα που προκύπτει άμεσα ή έμμεσα από αυτό; Ότι η Χρυσή Αυγή είναι παντοδύναμη και ότι αφού δεν μπορεί να κάνει αφισοκόλληση το πιο καλά οργανωμένο μαζικό κόμμα της Αριστεράς προφανώς δεν μπορεί να κάνει κανένας!

4 μέρες μετά ακολούθησε η δολοφονία του Παύλου Φύσσα στο Κερατσίνι.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι τα όσα ακολούθησαν μετά τον δημόσιο τραμπουκισμό των βουλευτίνων της Αριστεράς Λιάνα Κανέλλη του ΚΚΕ και Ρένας Δούρου του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούνη του 2012 από τον Η.Κασιδιάρη σε τηλεοπτική εκπομπή του Γ.Παπαδάκη στον ΑΝΤΕΝΑ.

Τα 2 μαζικά κόμματα της Αριστεράς δεν κατάφεραν να κάνουν ούτε μία κοινή διαδήλωση. Και οι ψήφοι της Χρυσής Αυγής δεν εμφάνισαν καμία ουσιαστική κάμψη μεταξύ των 2 εκλογικών αναμετρήσεων του Μαίου και του Ιουνίου του 2012. Και αμέσως μετά σε όλες τις δημοσκοπήσεις η Χρυσή Αυγή εμφανιζόταν τρίτο κόμμα με διψήφια ποσοστά που άρχισαν να απειλούν τα ποσοστά της ΝΔ.

Δηλαδή ο φασισμός έβρισκε επιρροή και ρίζες σε ευρύτατα κοινωνικά στρώματα και μάλιστα στις λαϊκές-εργατικές ή αγροτικές περιοχές της χώρας και οι ηγεσίες της αριστεράς περί άλλων τυρβάζουν.

Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε επίσης μια αντιφατική στάση στο αντιφασιστικό-αντιρατσιστικό κίνημα. Στα κείμενά του υπήρχε πάντα η αντιρατσιστική-αντιφασιστική υπόμνηση. Ποτέ όμως δεν αναλάμβανε ουσιαστικές πρωτοβουλίες δράσης.

Στις κρίσιμες στιγμές η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ κρατούσε πάντα τις αποστάσεις της σε σημαντικές κινητοποιήσεις, ακόμα και σε αυτές που συμμετείχαν πολύ ενεργά μέλη της βάσης ή της νεολαίας του κόμματος. Αυτό έκανε στην περίπτωση της απεργίας πείνας των 300 μεταναστών το 2010 και ειδικά την μέρα που τα ΜΑΤ ετοιμαζόντουσαν να κάνουν έφοδο στην κατειλημμένη Νομική Σχολή Αθήνας από τους απεργούς πρόσφυγες και τους αλληλέγγυους πολίτες.

Το ίδιο έκανε με την αντιφασιστική πορεία στις 25/9/2013 όταν η πιο μαζική αντιφασιστική διαδήλωση 25.000 μια βδομάδα μετά τη δολοφονία του Φύσσα  βάδιζε προς τα κεντρικά γραφεία της Χρυσής Αυγής στην οδό Μεσογείων η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ επέλεξε να μείνει στο Σύνταγμα με τις ηγεσίες των ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ και 150 άτομα για να μην δώσει και αυτή λαβή στην θεωρία των 2 άκρων..

Όμως είναι σημαντικό ότι μέλη της βάσης του ΣΥΡΙΖΑ και της Νεολαίας πήγαν στην διαδήλωση αγνοώντας τις προτροπές της ηγεσίας. Επίσης μέλη και τμήματα της βάσης του ΣΥΡΙΖΑ συμμετέχουν με πολύ ενεργό και συστηματικό τρόπο στη δράση και λειτουργία αντιφασιστικών επιτροπών σε τοπικό επίπεδο.

Όσον αφορά την ΑΝΤΑΡΣΥΑ  περιορίζεται να αναθέσει την όποια αντιρατσιστική-αντιφασιστική δράση στην Κίνηση Ενωμένοι Ενάντια στο Ρατσισμό(ΚΕΕΡΦΑ) μετωπικό σχήμα του ΣΕΚ το οποίο χαρακτηρίζεται από  άκρατο σεκταρισμό σε όλα τα επίπεδα (κινηματικό – προγραμματικό).

Ωστόσο και εδώ όπως και στο ΣΥΡΙΖΑ τμήματα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ (ΟΚΔΕ Σπάρτακος, ΑΡΑΝ, ΑΡΑΣ) ακολουθούν μια διαφορετική λογική και επιλέγουν να συμμετέχουν στον Αντιφασιστικό Συντονισμό και σε τοπικές αντιφασιστικές επιτροπές.

Σε αυτές τις συνθήκες και παρά την ανιστόρητη αδράνεια των ηγεσιών ξεκινάει στις αρχές του 2012 με αυθόρμητο και πρωτοβουλιακό τρόπο η συγκρότηση αντιφασιστικών επιτροπών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο με πρωτοβουλία ανένταχτων αγωνιστών ή και μελών του ΣΥΡΙΖΑ ή της ΑΝΤΑΡΣΥΑ σε επίπεδο βάσης.

Αυτές οι επιτροπές ήταν κάτι διαφορετικό από τα υπάρχοντα μετωπικά αντιρατσιστικά σχήματα πολιτικών οργανώσεων όπως η Κίνηση Απελάστε το Ρατσισμό της ΔΕΑ, το ΚΕΕΡΦΑ του ΣΕΚ ή το Antinazi zone/YRE του Ξεκινήματος, τα αντιεξουσιαστικά στέκια του αναρχικού χώρου κοκ.

Περιλάμβαναν σε τοπικό επίπεδο εκτός από ανένταχτους-ες, πολιτικές, κοινωνικές, συνδικαλιστικές, πολιτιστικές συλλογικότητες που δρούσαν στις συγκεκριμένες περιοχές και πόλεις. Έπαιρναν αποφάσεις μέσα από τακτικές γενικές συνελεύσεις και ανάπτυσσαν δράσεις σε επίπεδο γειτονιάς.

Στα πρώτα τους βήματα είχαν να αντιμετωπίσουν ζητήματα όπως το να μην ονομάζονται «αντιφασιστικές» για να μην τρομάξουν την κοινωνία ή δώσουν λαβή στην θεωρία των 2 άκρων.

Επίσης  από τμήματα της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς την πίεση να διευρύνουν το πεδίο δράσης τους σε όλα τα ζητήματα που αφορούν  το εργατικό κίνημα και το πολιτικό τους πρόγραμμα να κλίνει τον αντικαπιταλισμό ή τον αντιιμπεριαλισμό σε όλες τους τις πτώσεις και σε κάθε παράγραφο, ακυρώνοντας ουσιαστικά την ανάγκη για αυτοτελή αντιφασιστική δράση και επιχειρηματολογία που να προσεγγίζει ακόμα και αυτούς που είχαν προσβληθεί από το ρατσιστικό δηλητήριο.

Τέλος, τις λογικές μεγάλου τμήματος του αναρχικού χώρου που έχει φετιχοποιήσει την τυφλή βία ως το πιο αποτελεσματικό εργαλείο σε μια -κατ αυτούς- κοιμώμενη και εκφασισμένη κοινωνία.

Αυτά τα ζητήματα ξεπεράστηκαν γρήγορα  μέσα από το δρόμο της απόλυτα δημοκρατικής συζήτησης και της ζωντανής κινηματικής εμπειρίας

Οι δράσεις των αντιφασιστικών επιτροπών είχαν να κάνουν προφανώς με διανομή υλικού, δουλειά στα σχολεία, δράση στο διαδίκτυο, τοπικές συγκεντρώσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις καθώς και δράσεις αλληλεγγύης που στόχευαν αφενός στην ανακούφιση ανθρώπων που το είχαν ανάγκη αλλά και στην ενεργή εμπλοκή τους στο κίνημα.

Τον Αύγουστο του 2014 υπήρχαν 48 τέτοιες αντιφασιστικές επιτροπές πανελλαδικά που ασφαλώς είχαν διακυμάνσεις στην δράση τους αλλά τις διέκρινε η σταθερή λειτουργία. Επιπλέον είχαμε την δημιουργία αντιφασιστικών συντονισμών σε περιφερειακό επίπεδο σε 5 περιπτώσεις.

Το πιο σημαντικό γεγονός όμως ήταν η δημιουργία του Αντιφασιστικού Συντονισμού Επιτροπών-Πρωτοβουλιών-Συλλογικοτήτων Αθήνας-Πειραιά στις 29 Ιούνη του 2013 στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Αθήνας.

Το χαρακτηρίζουμε ως το πιο σημαντικό γεγονός γιατί για πρώτη φορά με πρωτοβουλία ελάχιστων πολιτικών οργανώσεων και ανένταχτων δημιουργήθηκε ένα πραγματικά πλατύ αντιφασιστικό μέτωπο που περιλάμβανε στις γραμμές του αρχικά 15 και μετά 31 πολιτικές και κοινωνικές συλλογικότητες από ένα εξαιρετικά ευρύ φάσμα αγωνιστών της αριστεράς και τμημάτων του ΣΥΡΙΖΑ, της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και του αντιεξουσιαστικού χώρου.

Ουσιαστικά  ο μόνος σημαντικός πολιτικός φορέας της Αριστεράς που δεν συμμετέχει με καμία μορφή και σε κανένα επίπεδο είναι το ΚΚΕ.

Σε 1.5 χρόνο ζωής ο Αντιφασιστικός Συντονισμός πραγματοποιεί ένα πλήθος εκδηλώσεων, 16 κεντρικές και τοπικές πορείες ενώ στηρίζει και ενισχύει την δημιουργία νέων αντιφασιστικών επιτροπών σε τοπικό επίπεδο.

Πρωτοστατεί στην ματαίωση του φασιστικού φεστιβάλ μίσους που σχεδίαζε η Χρυσή Αυγή στην Καλαμάτα τον Ιούλιο του 2013, στην πιο μαζική αντιφασιστική διαδήλωση στην Αθήνα στις 25/9/13, σε έναν πολύ δυναμικό πανελλαδικό μήνα αντιφασιστικής δράσης που κλείνει με μια απόλυτα πετυχημένη πανευρωπαϊκή αντιφασιστική συνάντηση 32 συλλογικοτήτων από 20 χώρες της Ευρώπης τον Απρίλη του 2014 στην Σχολή Καλών Τεχνών.

Ρίχνει το σπόρο του διεθνισμού στο αντιφασιστικό κίνημα με τις μέρες διεθνούς αλληλεγγύης για τους νεκρούς του κινήματος όπως του Κ.Μερίκ και του Π.Φύσσα, την δημιουργία πανευρωπαϊκού site και την πανευρωπαϊκή μέρα αντιφασιστικής δράσης στις 8-9 Νοέμβρη θλιβερή επέτειο της Νύχτας των Κρυστάλλων στην Ναζιστική Γερμανία του 1938.

Με πραγματικά δημοκρατικές διαδικασίες όπως ανοικτές συνελεύσεις κάθε 2 βδομάδες, εναλλαγή συντονιστή κάθε 3μηνο, ο αντιφασιστικός συντονισμός πέτυχε κάτι που δεν είναι καθόλου συνηθισμένο για τις παραδόσεις του ελληνικού κινήματος: να συζητάει ελεύθερα και ισότιμα, να διαφωνεί φιλικά και συντροφικά, να καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις και δράσεις.

Παράλληλα ο αντιφασιστικός συντονισμός βρέθηκε δίπλα σε σημαντικές αντιφασιστικές πρωτοβουλίες σε 3 χώρους κλειδιά: τους εργαζόμενους στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, στο χώρο του αθλητισμού και στους καλλιτέχνες.

Στα ΜΜΕ υπάρχει πλέον η πολύ σημαντική παρακαταθήκη του «ελληνικού Παρατηρητηρίου ενάντια στον φασισμό και το ρατσιστικό μίσος και λόγο στα ΜΜΕ»  που δημιουργήθηκε τον περασμένο Μάιο και συσπειρώνει μια πλειάδα πολύ αξιόλογων δημοσιογράφων από σημαντικά ΜΜΕ που έχει ήδη ξεκινήσει να παρεμβαίνει δημόσια και να καταγράφει με συστηματικό και επίσημο τρόπο τα κακώς κείμενα στο χώρο του.

Στο χώρο του αθλητισμού τα πράγματα αποδεικνύονται πιο δύσκολα καθώς πρέπει να συνδυαστεί η δράση σε αθλητές, οπαδούς και ΜΜΕ του χώρου μέσα σε συνθήκες πολύ έντονης παρουσίας φασιστών στις κερκίδες, μαφιόζικων πρακτικών σε διάφορα επίπεδα κοκ. Όμως ο σπόρος έχει ριχτεί και οι πρώτες δυνάμεις συσπειρώνονται.

Στον χώρο των καλλιτεχνών υπήρξε η πολύ αξιόλογη πρωτοβουλία του Αγάπη Ρε+ που συσπείρωσε μια ομάδα σημαντικών καλλιτεχνών(Ν.Μποφίλιου, Στ.Δρογώσης, Μ.Φάμελος, Φ.Δεληβοριάς κα) και ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2013 με μια πολύ πετυχημένη συναυλία στο Κατράκειο Θέατρο της Νίκαιας με 7.000 κόσμο.

Παράλληλα εμφανίζονται πολλά νέα συγκροτήματα με αιχμηρό αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό λόγο(πχ Υπεραστικοί, Social Waste, kollektiva, Baildsa κ.α), αντιφασιστικές συλλογές τραγουδιών ή σχήματα συλλογικά όπως η Τέχνη εν Κινήσει, η Πρωτοβουλία Δεν Ξεχνάμε των φίλων του Παύλου κτλ.

Μια σημαντική εμπειρία που αφορά το αντιφασιστικό κίνημα είναι η προσπάθειά του να ξεφύγει από τα συνήθη καταγγελτικά πλαίσια της Χρυσής Αυγής ως χιτλερικής. Όχι γιατί αυτό δεν ίσχυε αλλά γιατί αποδείχτηκε ότι δεν αρκούσε.  Η αντιπαράθεση άρχισε να αγγίζει τον προγραμματικό πυρήνα των νεοναζί και τις συγκεκριμένες προτάσεις που εκπονούσαν. Για παράδειγμα η αποκάλυψη των θέσεων της ΧΑ για τις γυναίκες που πρότεινε τη μητρότητα σαν βασική αποστολή ζωής, την στράτευση στα 18 κ.α είχε πολύ αποτελεσματική απήχηση.

Επίσης ήταν πολύ αποτελεσματικό το να αποδεικνύεις την έωλη και προσχηματική αντισυστημική  ρητορεία της ΧΑ με συγκεκριμένα παραδείγματα όπως ήταν η ψήφος υπέρ των φοροαπαλλαγών των εφοπλιστών στην Βουλή και αποφεύγοντας τις γενικολογίες.

Βγήκαν πολύ καλαίσθητα υλικά ειδικά φτιαγμένα για μαθητές ενώ άρχισαν να γίνονται αντιφασιστικές εκθέσεις, πολιτιστικές ή αθλητικές εκδηλώσεις κ.α που προσέλκυαν τη νεολαία πολύ περισσότερο από τις παραδοσιακές πολιτικές δράσεις.

Για παράδειγμα το μαθητικό αντιφασιστικό φεστιβάλ Art against fascism που οργανώθηκε στον Βόλο τον περασμένο Μάρτη από την τοπική Αντιφασιστική Κίνηση Μαγνησίας ήταν η πιο πετυχημένη αντιφασιστική νεολαιίστικη εκδήλωση στην πόλη μετά από πολύ καιρό.

Επίσης τα τουρνουά μπάσκετ 3 επί 3 σε μια σειρά γειτονιές, το ποδοσφαιρικό Antifa League, οι αντιφασιστικοί αγώνες Πολεμικών Τεχνών στο Ιβανώφειο της Θεσσαλονίκης ήταν πρωτότυπα δείγματα μιας νέας αντίληψης κινηματικής παρέμβασης με καινοτόμα χαρακτηριστικά που προσεγγίζουν από μια διαφορετική οπτική γωνία τη συνείδηση της σημερινής νεολαίας.

Σημαντικές ήταν επίσης οι πρωτοβουλίες του IΝFOWAR με τη δημιουργία και τις εκατοντάδες προβολές του ντοκιμαντέρ ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΑΕ και την λειτουργία μιας ηλεκτρονικής αντιφασιστικής εγκυκλοπαίδειας ANTIFA-pedia.

Στο φοιτητικό χώρο έγιναν επίσης αρκετές εκδηλώσεις, φεστιβάλ και παρότι ο συγκεκριμένος χώρος διανύει την χειρότερη κινηματική του φάση μεταπολιτευτικά, οι νεοναζί δεν μπόρεσαν μέχρι στιγμής να βρουν πεδίο δημόσιας και συστηματικής δράσης σε καμία σχολή ΑΕΙ ή ΤΕΙ.

Οι εργατικοί χώροι ήταν η αχίλλειος πτέρνα του αντιφασιστικού κινήματος.

Ελάχιστες εκδηλώσεις και δράσεις που κύρια εξαντλούνταν σε άρνηση αιτημάτων επίσκεψης κλιμακίων χρυσαυγιτών σε μια σειρά χώρους Νοσοκομείων, ΔΕΚΟ κτλ.

Εμβληματική και θλιβερή παραμένει η εικόνα της θετικής υποδοχής βουλευτών της Χρυσής Αυγής από τους απεργούς της Ελληνικής Χαλυβουργίας και τα  ηγετικά στελέχη του σωματείου και του ΠΑΜΕ(ΚΚΕ) στο χώρο τον Φλεβάρη του 2012 με τη φράση «όλη η Ελλάδα είναι μαζί μας»!.

ΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΜΠΗΣ: Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ

Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα αποτέλεσε καμπή. Για το κίνημα, την κυβέρνηση, τα κόμματα. Τίποτε πια δεν θα μπορούσε να είναι ίδιο.

Η κυβέρνηση που έβλεπε με ανησυχία την άνοδο της Χρυσής Αυγής και σκεφτόταν τρόπους ανακοπής της έπρεπε να δράσει. Αυτό δεν θα γινόταν επειδή η κυβέρνηση έγινε αντιφασιστική αλλά γιατί η Χρυσή Αυγή έβγαινε εκτός ελέγχου του κατεστημένου.

Ο φασισμός ιστορικά αποτελεί μαζικό κίνημα που τέμνεται αλλά δεν ταυτίζεται απόλυτα και πάντα με την εκάστοτε αστική τάξη. Έχει τις δικές του επιδιώξεις και στρατηγικές. Και ενώ ασφαλώς αποτελεί την πιο ανελέητη δικτατορία του μονοπωλιακού κεφαλαίου –σύμφωνα με τον Λ.Τρότσκι -  η ιστορική εμπειρία έχει δείξει ότι η αστική τάξη δεν είχε παντού και πάντα την ίδια στάση απέναντί του. Τον χρησιμοποίησε όταν έκρινε ότι εξυπηρετούσε τα συμφέροντά της πχ στην Γερμανία του 1933 και στην Ιταλία του 1922 ή τον πολέμησε όταν απέτυχε να καθυποτάξει την Σοβιετική Ένωση το 1944 και η πρώην ΕΣΣΔ προέλαυνε ως το Βερολίνο, την Κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια.

Στην Ελλάδα η ΝΔ ήθελε να κυβερνήσει με την «σοβαρότερη Χρυσή Αυγή» αλλά δεν ήθελε να γίνει έρμαιο των φασιστών που τραβολογούσαν από το γιακά τα στελέχη της στον Μελιγαλά λίγες μέρες πριν την δολοφονία του Φύσσα. Πολύ περισσότερο δεν ήθελε να υπερκεραστεί εκλογικά από τη Χρυσή Αυγή.

Έτσι αναζητούσε τρόπο παρέμβασης που από τη μια να δίνει ένα αποφασιστικό χτύπημα που θα περιόριζε την ανάπτυξη της Χρυσής Αυγής αλλά από την άλλη δεν θα την διέλυε τελείως ώστε να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί με ελεγχόμενο τρόπο σε μια επόμενη περίοδο.

Η δολοφονία του Π.Φύσσα ήταν ένα σοκ για την κοινωνία.  Η πρώτη δολοφονία έλληνα από τους νεοναζί ήταν η ευκαιρία που έψαχνε η κυβέρνηση.

Ταυτόχρονα η εκρηκτική και μαζική αντίδραση του αντιφασιστικού κινήματος πολλαπλασίαζε την ωστική δύναμη της πίεσης που ασκήθηκε στην κυβέρνηση και το μέγεθος του κτυπήματος στους νεοναζί.

Από εκεί που ήταν να γίνουν μερικές συλλήψεις τριτοκλασάτων στελεχών όπως για παράδειγμα του Ρουπακιά και του Λαγού μέσα σε λίγες μέρες είχε συλληφθεί όλη η ηγετική ομάδα της Χρυσής Αυγής και συνολικά 70 στελέχη της.

Σε χρόνο ρεκόρ ανασύρθηκαν από τα αραχνιασμένα συρτάρια του υπουργείου Δημόσιας Τάξης 32 υποθέσεις που «έδεναν» την Χρυσή Αυγή. Τα εντεταλμένα συστημικά ΜΜΕ συναγωνιζόντουσαν σε αποκαλύψεις σχετικές με το ποιον της ναζιστικής οργάνωσης.

Πάντα βέβαια έμεναν και κάποιοι έξω. Στην αρχή οι Κασιδιάρης, Μίχος, Παναγιώταρος. Αργότερα συνελήφθη ο Κασιδιάρης και αφέθηκε ελεύθερος ο Ματθαιόπουλος. Σήμερα είναι στη φυλακή οι 7 από τους 16 εναπομείναντες βουλευτές της Χρυσής Αυγής καθώς οι Μπούκουρας και Αλεξόπουλος πήραν το δρόμο της «μετάνοιας» και ο Αλεξόπουλος ήδη ανακοίνωσε ότι θα είναι υποψήφιος με το ΛΑΟΣ στις 25 Γενάρη.

Το αντιφασιστικό κίνημα βγήκε στους δρόμους με τρόπο που δεν είχε προηγούμενο εδώ και τουλάχιστον 3 δεκαετίες. 20.000 διαδηλωτές στο Κερατσίνι και 35 διαδηλώσεις πανελλαδικά την επόμενη μέρα της δολοφονίας. 100 διαδηλώσεις πανελλαδικά τις 15 μέρες μετά τη δολοφονία.

Πάνω από 25.000 διαδηλωτές στο κέντρο της Αθήνας λίγες μέρες μετά. Το κίνημα που ξετυλίχτηκε μετά τη δολοφονία του Παύλου άρχισε να προσεγγίζει ευρύτερα λαϊκά στρώματα και να ξεφεύγει από την πεπατημένη της συμμετοχής στην αντιφασιστική δράση ενός συγκεκριμένου αριθμού αγωνιστών και οργανώσεων που δεν ξεπερνούσαν τις λίγες χιλιάδες και σε ελάχιστες περιπτώσεις πέτυχαν να συνδεθούν με το ευρύτερο εργατικό κίνημα.

Παράλληλα μέσα από μια πληθώρα εκδηλώσεων σχεδόν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας άρχισε να κτίζεται μια πολύ σημαντική δομή σε πανελλαδικό επίπεδο.

Στις κινητοποιήσεις φέτος τον Σεπτέμβρη με αφορμή την συμπλήρωση ενός χρόνου από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα είχαμε διαδηλώσεις σε 31 πόλεις της Ελλάδας και σε 12 πόλεις 9 ευρωπαϊκών χωρών.

Μετά από αυτή την κινητοποίηση είχαμε μια κατακόρυφη πτώση των εκδηλώσεων και της δράσης του αντιφασιστικού κινήματος και αυτό αντανακλάστηκε στις δομές του οδηγώντας σε δραστική μείωση του ρυθμού δραστηριότητας τόσο του αντιφασιστικού συντονισμού όσο και των αντιφασιστικών επιτροπών.

Οι αιτίες γι αυτό είναι ασφαλώς σύνθετες αλλά 3 θεωρούμε ότι είναι οι σημαντικότερες. Η πρώτη έχει να κάνει με τα αντικειμενικά όρια της κίνησης από τα κάτω και τη συνεχιζόμενη λαθεμένη στάση των ηγεσιών της αριστεράς.

Η δεύτερη με την δημιουργία ενός κλίματος εφησυχασμού μετά τις συλλήψεις των χρυσαυγιτών, την επερχόμενη δίκη, την εμφανή πτώση της δημόσιας δραστηριότητας της ΧΑ και την μείωση των εκλογικών της ποσοστών σε μια σειρά δημοσκοπήσεις.

Η τρίτη αιτία είναι η στροφή στο πολιτικό επίπεδο και στην κεντρική πολιτική σκηνή με την έννοια των βουλευτικών εκλογών στις 25 Γενάρη και την πιθανή ανάδειξη μιας κυβέρνησης της αριστεράς ή με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ.

Το κίνημα πρέπει να βρει τρόπο να ξεπεράσει αυτούς τους σκοπέλους, να ανασυντάξει τις δυνάμεις του και να μην εναποθέσει στην αστική δικαιοσύνη ή στη νέα κυβέρνηση το καθήκον της αναμέτρησης με τον νεοναζισμό.

Το φαινόμενο θα συνεχίσει να υπάρχει με αυτή ή με κάποια άλλη μορφή ακόμα και αν σε αυτή τη φάση έχει δεχτεί ένα πολύ σημαντικό κτύπημα.

Όμως όλοι οι παράγοντες που το εξέθρεψαν και το ανέδειξαν παραμένουν άθικτοι. Η πρωτοφανής διεθνής οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της σε συνδυασμό με το πολιτικό κενό που προκαλεί η σταδιακή αποσύνθεση της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και η έλλειψη μιας μαζικής επαναστατικής εναλλακτικής στην αριστερή μεριά του πολιτικού φάσματος.

Ασφαλώς πολλά θα εξαρτηθούν από την πορεία μιας κυβέρνησης της Αριστεράς και από την έκβαση της ταξικής πάλης γενικότερα καθώς οι εξελίξεις είναι πιθανό να αναζωπυρώσουν το ηθικό και τους αγώνες του κινήματος.

Όμως το σίγουρο είναι ότι το καθήκον του τσακίσματος του φασισμού πέφτει στις πλάτες και τους ώμους της Αριστεράς, των κοινωνικών κινημάτων και του ευρύτερου λαϊκού-εργατικού κινήματος. Από εμάς εξαρτάται το πόσοι χρυσαυγίτες και για πόσα χρόνια θα πάνε φυλακή. Το αν θα επιβιώσουν με αυτό ή με άλλο όνομα, αν θα διασπαστούν ή θα εμφανιστούν νεόκοπα πολιτικά μορφώματα τύπου Ρίζες του Μπαλτάκου κοκ.

Πάνω από όλα εξαρτάται από το αν η αριστερά ειδικά στην πιο ριζοσπαστική και επαναστατική της εκδοχή, στην Ελλάδα και διεθνώς, καταφέρει να ενωθεί στη λογική του Ενιαίου Μετώπου και να εξοπλίσει πολιτικά ευρύτερα ακροατήρια με τις ιδέες του σοσιαλισμού, του διεθνισμού σκορπίζοντας στον άνεμο τον βούρκο του φασισμού και του ναζισμού.

Ενιαίο αντιφασιστικό μέτωπο και σοσιαλιστική προοπτική

Το Ενιαίο Μέτωπο στον αντιφασιστικό αγώνα δεν αποτελεί απλά μια ακόμα καλή ιδέα από το μαρξιστικό οπλοστάσιο. Είναι όρος ζωής και θανάτου για το κίνημα, την Αριστερά και τον Αντιεξουσιαστικό χώρο, δηλαδή από αυτούς που κινδυνεύουν άμεσα από τη φασιστική/ναζιστική απειλή.

Τα γραπτά του Λένιν, του Τρότσκι, των ντοκουμέντων της Γ΄Κομμουνιστικής Διεθνούς αποτελούν πολύτιμες θεωρητικές παρακαταθήκες πάνω στο θέμα.

Η ίδια η ιστορική εμπειρία της ανόδου του φασισμού αποτελεί από μόνη της ένα ανεκτίμητο ιστορικό μάθημα. Για όποιον θέλει να δει και να καταλάβει βέβαια.

Είναι πραγματικά εξοργιστική η εθελοτυφλία της ηγεσίας του ΚΚΕ και άλλων οργανώσεων της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς που επιμένουν να αρνούνται τη λογική του Ενιαίου Μετώπου στον αγώνα κατά του φασισμού και όχι μόνο βέβαια.

Από καθέδρας λογύδρια για το ανέφικτο της αντιφασιστικής νίκης στα πλαίσια του καπιταλισμού, για την αδυναμία συνύπαρξης με άλλες αριστερές οργανώσεις ακόμα και για τον στοιχειώδη όρο επιβίωσης: να μην έχουμε άλλους Παύλους ή Λουγκμάν στις γειτονιές μας. Δηλαδή να μην θρηνήσουμε άλλους νεκρούς από τα τάγματα εφόδου των Ναζί. Που μπορεί σήμερα να σίγησαν προσωρινά αλλά ας μην γελιόμαστε. Είναι θέμα χρόνου η επανεμφάνισή τους και πιθανά σε ανώτερη μορφή λόγω της όξυνσης της ταξικής πάλης και της ανάγκης του συστήματος να καταφύγει πιο ανοικτά σε αυτούς τους μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει μετεκλογικά ένα ανερχόμενο κίνημα.

Ασφαλώς για να τσακιστεί ο ναζισμός χρειάζεται η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος. Το ίδιο ισχύει και για την ικανοποίηση των πιο άμεσων και βασικών αιτημάτων της εργατικής τάξης και της νεολαίας. Αυτό στην πράξη για τους ηγήτορες του ΚΚΕ και όχι μόνο τι σημαίνει; Να περιμένουμε στωικά στις καρέκλες μας γυρνώντας και το άλλο μάγουλο στις ορδές του ναζισμού; Αυτό έκαναν ο Τέλμαν και η ηγεσία του πανίσχυρου ΚΚ στην Γερμανία στη δεκαετία του 1930. Γέλαγαν από τα μπαλκόνια των γραφείων του ΚΚ παρακολουθώντας τον Χίτλερ που μιλούσε σε χιλιάδες εργάτες μπροστά τους το 1928, λίγα χρόνια πριν πάρει την εξουσία. Και ειρωνευόντουσαν τον κομμουνιστή ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα που τους προειδοποιούσε για τον κίνδυνο.

Ποιο ήταν το αποτέλεσμα λίγα χρόνια μετά; Ο Τέλμαν και οι άλλοι ηγέτες του ΚΚ εκτελεσμένοι στα κάτεργα των στρατοπέδων συγκέντρωσης μαζί με το γερμανικό εργατικό κίνημα και 50.000.000 ανθρώπους στο μακελειό του 2^ου Παγκόσμιου Πολέμου.

Πραγματικά το ενιαίο μέτωπο και η αντιφασιστική πάλη για να έχουν αποτέλεσμα πρέπει να συνδέονται άρρηκτα με τον αγώνα για την σοσιαλιστική κοινωνία. Και βέβαια το αντιφασιστικό κίνημα να είναι οργανικό κομμάτι του ευρύτερου εργατικού και λαϊκού κινήματος. Να πετάξουμε έξω τους φασίστες από τους εκπαιδευτικούς, τους δικηγόρους, τους οδηγούς ταξί, την Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος, την ΕΘΕΛ, τους γιατρούς, δηλαδή όλους τους εργατικούς χώρους που έχουν βάλει σήμερα το πόδι τους οι οπαδοί  του Φύρερ Μιχαλολιάκου.

Μια σημαντική εξέλιξη είναι ότι μέσα  σε όλους ή σχεδόν όλους τους κοινοβουλευτικούς και εξωκοινοβουλευτικούς σχηματισμούς της Αριστεράς αναπτύσσονται σημαντικές διεργασίες και διαπάλη ιδεών με κοινό νήμα την ενωτική διάθεση και το μεταβατικό πρόγραμμα που οδηγεί στην σοσιαλιστική προοπτική.

Μια ενδεχόμενη κυβέρνηση της αριστεράς ή με κορμό την Αριστερά είναι πιθανό να επιταχύνει τις εξελίξεις και να δώσει νέα ώθηση στο κίνημα και τον αντιφασιστικό αγώνα.

Άλλωστε ένα από τα πρώτα καθήκοντα της νέας κυβέρνησης θα είναι η διεξαγωγή της δίκης της Χρυσής Αυγής πιθανά τον ερχόμενο Μάρτιο με μερικά από τα πιο επιφανή της στελέχη – μεταξύ των οποίων και του Μιχαλολιάκου -  αποφυλακισμένα λόγω της συμπλήρωσης των 18 μηνών προφυλάκισης.

Θα μπορέσει επιτέλους η Αριστερά  να έχει μια ενιαία στάση στο αντιφασιστικό κίνημα ώστε να αξιοποιήσουμε την συγκυρία μιας ενδεχόμενης αριστερής διακυβέρνησης;

 _________________________________

Σημειώσεις

1. Το ημερολόγιο ρατσιστικών επιθέσεων αποτελεί καταγραφή της Νεολαίας ενάντια στο Ρατσισμό στην Ευρώπη - Y.R.E. από το 1991 μέχρι το 2001. http://www.antinazizone.gr/2013/10/1991-2001.html

2.  «Η πρόσφατη εμπειρία από το αντιφασιστικό κίνημα στην Ελλάδα» του Νίκου Κανελλή στην Μαρξιστική Σκέψη αρ. 10 και, Γιώργου Λυγουριώτη: «Χρυσή Αυγή: δέκα μήνες μετά την εκλογική νίκη, γειτονιές, εργαζόμενοι και νέοι αντεπιτίθενται!»: http://www.xekinima.org/arthra/view/article/i-xrysi-aygi-anepithymiti-se-oli-tin-ellada

 « Το Αντιφασιστικό Κίνημα η εμπειρία από τις δράσεις στις γειτονιές και πως προχωράμε» του Πάρη Μακρίδη στο http://www.antinazizone.gr/2014/08/blog-post_41.html

3. «Ανατριχιαστικό: το ΠΑΜΕ καλωσορίζει την Χρυσή Αυγή» http://www.xekinima.org/arthra/view/article/anatrixiastiko-to-pamekke-kalosorizei-tin-xrysi-aygi/)#sthash.5benc9yZ.dpuf

4. «Η επίθεση των Χρυσαυγιτών σε μέλη του ΚΚΕ στο Πέραμα αποτελεί προειδοποίηση για όλο το κίνημα!» http://www.xekinima.org/arthra/view/article/i-epithesi-ton-xrysaygiton-se-meli-toy-kke-stoperama-ap

5. «Το αντιφασιστικό κίνημα και η Αριστερά μετά τον Παύλο Φύσσα»

του Ανδρέα Παγιάτσου http://www.antinazizone.gr/2013/11/blog-post_3303.html

6. «Σχετικά με τη δίκη της Χρυσής Αυγής». Του Τάκη Γιαννόπουλου : www.xekinima.org/.../sxetika-me-ti-diki-tis-xrysis-aygis/#sthash.VwZ2zzcA.dpuf

7. Άρθρο για το σύγχρονο ελληνικό αντιφασιστικό τραγούδι. Του Μιχάλη Παπαμακάριου http://www.toperiodiko.gr/%CE%B7-%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%AC-%CF%84%CE%BF%CF%85-killah-p-%CE%AD%CE%BD%CE%B1-

%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CF%8D/

8.  Στάλνεϊ Πέιν «Η ιστορία του φασισμού, 1914 – 1945», εκδόσεις Φιλίστωρ.

9.«Οι ”όψιμοι” αντιφασίστες... με τα δικά τους λόγια» του Ν.Κανελλή http://www.xekinima.org/arthra/view/article/oi-opsimoi-antifasistesme-ta-dika-toys-logia/

10. «Βερολίνο 1928: Χίτλερ, ένας «κλόουν» που τον αποθεώνουν τα πλήθη»

https://enthemata.wordpress.com/2012/03/18/rivera/

11. http://info-war.gr/2014/10/antifa-pedia-%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%86%CE%B1%CF%83%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CE%B3%CE%BA%CF%85%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1/

* Το παραπάνω άρθρο γράφτηκε πριν τις βουλευτικές εκλογές της 25ης Γενάρη και αποτελεί αναδημοσίευση από τον τόμο 16 του περιοδικού Μαρξιστική Σκέψη που μόλις κυκλοφόρησε.