30.6.19

Αφιερώμα 2012: «Έλληνες Εξοντώσατε Εβραίους»: Το πογκρόμ του Κάμπελ (1931)




Ο εμπρησμός του εβραϊκού συνοικισμού Κάμπελ στις 29.6.1931 από ομάδες της ΕΕΕ (Εθνική Ένωσις «Ελλάς») σε συνεργασία με άλλες εθνικιστικές οργανώσεις, αποτελεί το μεγαλύτερο αντισημιτικό πογκρόμ στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους. Ταυτόχρονα είναι και η πιο γνωστή δράση της φασιστικής αυτής οργάνωσης που δικαίωσε έτσι το σύνθημα του τίτλου,[1] που αποτελούσε μάλλον και μια άλλη εκδοχή ανάγνωσης του ακρωνύμιού της.


Το, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στρατόπεδο των ινδικών στρατευμάτων της Μ. Βρετανίας είχε αγοραστεί, κατόπιν, από τον κτηματία Κάμπελ που το πούλησε στην ισραηλιτική κοινότητα Θεσσαλονίκης, για να στεγαστούν εκεί άποροι πυροπαθείς Εβραίοι της πυρκαγιάς του 1917. Ο συνοικισμός Κάμπελ βρισκόταν στη σημερινή λεωφ. Εθνικής Αντίστασης, λίγο πιο πέρα από την ταβέρνα του Κρικέλα, στον Δήμο Καλαμαριάς.[2] Η επίθεση εναντίον αυτής της φτωχογειτονιάς δεν έγινε απροσδόκητα, ούτε αποτέλεσε μεμονωμένο επεισόδιο. Ο αντισημιτισμός είναι εμφανής στον ελληνόφωνο Τύπο της πόλης, πιο πολύ στη Μακεδονία για την οποία, ιδίως τη δεκαετία του ’30, μάλλον δεν είναι υπερβολή να πούμε πως δεν περνάει βδομάδα χωρίς να δημοσιεύσει κάποιο σχόλιο ή άρθρο εναντίον των Εβραίων. Εντωμεταξύ το 1927 εμφανίστηκε στον Τύπο της πόλης η πρώτη μετάφραση στα ελληνικά των Πρωτοκόλλων των Σοφών της Σιών,[3] ενώ την ίδια χρονιά δημιουργήθηκε η ΕΕΕ,[4] η προεξάρχουσα από τις παρακρατικές αντισημιτικές (και αντικομμουνιστικές) οργανώσεις της περιόδου, η οποία διέθετε και ειδικό παραστρατιωτικό τμήμα, τους Χαλυβδόκρανους.
Ο ρόλος του Τύπου ήταν καθοριστικός και στον εμπρησμό του Κάμπελ. Πιο συγκεκριμένα, στη Μακεδονία ο αρχισυντάκτης Νίκος Φαρδής δημοσιεύει σειρά άρθρων που ισχυρίζονταν πως το προηγούμενο καλοκαίρι σε συνέδριο των αθλητικών συλλόγων Μακαμπή της Βουλγαρίας στη Σόφια ο αντιπρόσωπος της Μακαμπή Θεσσαλονίκης Ισαάκ Κοέν είχε υποστηρίξει την αυτονόμηση της Μακεδονίας.[5] Το γεγονός είναι ανυπόστατο, κάτι που δηλώνει κι ο υπουργός γενικός διοικητής Μακεδονίας Στυλ. Γονατάς: «Βεβαιώ ότι η έρευνα απέδειξεν ότι τούτο είναι απολύτως ανακριβές».[6] Αλλά αυτά είναι πλέον «ψιλά γράμματα» που δεν θα εμποδίσουν το σπιράλ του φυλετικού μίσους και της ρατσιστικής βίας να εξελιχθεί στους δρόμους της Θεσσαλονίκης.
Στις 23.6 μέλη της Εθνικής Παμφοιτητικής Ενώσεως (ΕΠΕ) μοιράζουν την παρακάτω προκήρυξη σε κεντρικά σημεία της πόλης, ιδίως στην αγορά: «Ελληνικέ λαέ, Μέσα εις τους φιλόστοργους κόλπους σου εγκλείεις μίαν μεγάλη ομάδα ανθρώπων, τους Εβραίους της Ελλάδος. Οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι προθυμοποιούνται να συμμετάσχουν εις τας Εθνικάς μας εορτάς και να δείξουν ότι είναι δήθεν φίλοι της Πατρίδος μας, δεν αφίνουν καμμίαν ευκαιρίαν χωρίς να δυσφημίσουν τα ιδεώδη Σου, χωρίς να προσπαθήσουν να σε εξαφανίσουν από του προσώπου της γης. Οι Εβραίοι είναι εκείνοι οι οποίοι το 1821 περιήγαγον τον Πατριάρχην μας Γρηγόριον τον Ε΄ ανά τας οδούς της Κωνσταντινουπόλεως. Οι Εβραίοι είναι εκείνοι οι οποίοι ως Κομμουνισταί και ως συνεργάται των Κομιτατζήδων σκάπτουν τον τάφον της Ελληνικής φυλής. Οι Εβραίοι είνε εκείνοι οι οποίοι εκδίδουν τρεις Γαλλοφώνους Εφημερίδας και καμμίαν Ελληνόφωνον. Οι οποίοι κατά τα 3)4 είνε υπήκοοι ξένοι ενώ θησαυρίζουν εις την Ελλάδα. Οι οποίοι προτρέπουν με την εφημερίδα τους “Αβάντι” τους τιμίους Έλληνας στρατιώτας να στρέψουν τα όπλα κατά των αξιωματικών των. Οι οποίοι επέταξαν τον Σταυρόν από τους κοντούς των σημαιών των καταστημάτων των. Οι οποίοι ειργάσθησαν λυσσωδώς να γίνη η Θεσσαλονίκη ελευθέρα πόλις με αρχάς Εβραϊκάς και τόσα άλλα. Οι οποίοι τέλος δυσφημούν παντοιοτρόπως παν Ελληνικόν και με το όνομα Μακαμπή συμμετέχουν εις τα Κομιτατζιδικά συνέδρια και κηρύσσονται υπέρ της αυτονομήσεως της Μακεδονίας. Ελληνικέ λαέ, Υψίστη υποχρέωσις σου είναι ν’ αρχίσης αμέσως ένα άγριο μποϋκοτάρισμα εναντίον των Εβραίων, οι οποίοι δεν σέβονται το αίμα τόσων χιλιάδων αδελφών σου, με το οποίον εποτίσθη η Ελληνικωτάτη Μακεδονία. Περιορίσου προς το παρόν εις την ευγενή έκφρασιν της αγανακτήσεώς σου εις το να μη αγοράζης τίποτε από Εβραίους. Υποστήριζε κάθε Ελληνικόν προϊόν, αγόραζε πάντοτε από τους αδελφούς σου εκ των οποίων τόσοι πεινούν, μποϋκόταρε με μανίαν τους Εβραίους, όπως αυτοί μποϋκοτάρουν εμάς. Έτσι θα δείξης ότι είσαι λαός ο οποίος δεν θέλεις να αποθάνης. Έτσι θα δείξης ότι είσαι φιλόξενος και ότι τιμωρείς εκείνους οι οποίοι καταχρώνται την φιλοξενίαν σου. Εμπρός Έλληνες, κινηθήτε, αρχίσατε με ενθουσιασμόν τον αγώνα, και ετοιμασθήτε δια μεγαλειτέρους αγώνας, εάν οι καιροί το ζητήσουν. Οι Φοιτηταί της Εθνικής Παμφοιτητικής Ενώσεως σε καλούν μαζύ τους εις την δράσιν. ΕΜΠΡΟΣ».[7]

Η προκήρυξη είναι κλασικό μνημείο ρατσιστικού και σωβινιστικού λόγου. Έχει ξενοφοβία, βουλγαρικό κίνδυνο, κομμουνιστικό δάκτυλο, διεθνή συνωμοσία, αίμα, χρήμα κλπ. Και βέβαια προτείνει συγκεκριμένο μέτρο, το μποϋκοτάζ των εβραϊκών καταστημάτων. Δημιουργείται ένταση κι ακολουθούν μικροσυμπλοκές στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, επεμβαίνει η αστυνομία που κατάσχει κάποιες από τις προκηρύξεις αλλά στη συνέχεια τις επιστρέφει ενώ αφήνει ελεύθερα όσα μέλη της ΕΠΕ (ή άλλων «εθνικών οργανώσεων») είχαν οδηγηθεί στα αστυνομικά τμήματα.

Το Δ.Σ. της Ισραηλιτικής Κοινότητας εκδίδει σχετικό ανακοινωθέν με το οποίο, «Εκφράζει την λύπην του διότι και διά μίαν ακόμη φοράν δημιουργείται εβραϊκόν ζήτημα με επικινδύνους διά την δημοσίαν τάξιν συνεπείας επ’ αφορμή γεγονότος το οποίον εκτός του ότι αυτό κατ’ εαυτό στερείται υποστάσεως αλλά κατ’ ουδένα λόγον δύναται να καταλογισθή εις βάρος του Ισραηλιτικού στοιχείου. Εκπλήσσεται διότι υπάρχουν ακόμη Έλληνες πιστεύοντες ότι οι Ισραηλίται Θεσ/νίκης θέτουν υπό συζήτησιν την Ελληνικότητα της Μακεδονίας και την ακεραιότητα της Ελληνικής Πατρίδος προς ην ούτοι είναι ειλικρινώς αφωσιωμένοι. Εφιστά την προσοχήν των Αρχών επί των κινδύνων τους οποίους εγκυμονεί συστηματικώς και κατά περιόδους γινομένη δηλητηρίασις της κοινής γνώμης εις βάρος του Ισραηλιτικού στοιχείου μέχρι τοιούτου μάλιστα βαθμού ώστε να αποδίδωνται εις αυτό εγκλήματα εσχάτης προδοσίας καθ’ ον χρόνον το φιλήσυχον και νομοταγές του στοιχείου τούτου είναι κοινώς ανεγνωρισμένον. Υπενθυμίζει εις την κοινήν γνώμην ότι όλαι αι κατά το παρελθόν και εκ των αυτών πηγών προελθούσαι κατηγορίαι απεδείχθησαν εκ των υστέρων αστήρικτοι και μηδένα έτερον σκοπόν έχουσαι παρά την δημιουργίαν θορύβου και τον ερεθισμόν του λαού κατά των Ισραηλιτών. Εκφράζει την ελπίδα ότι αι αρμόδιαι διοικητικαί και δικαστικαί Αρχαί θα επέμβωσιν ενεργώς και εγκαίρως προς πρόληψιν ενδεχομένων λυπηρών συνεπειών των οποίων την έκτασιν ουδείς δύναται να προΐδη. Απευθύνεται προς την διανοουμένην μερίδα του Ελληνικού Λαού και ζητεί όπως αναλάβη το έργον της διαφωτίσεως των λαϊκών μαζών και αντιδράση κατά της εσκεμμένης τάσεως προς δημιουργίαν συνεχώς εβραϊκών ζητημάτων εκ του μη όντος».[8] Παράλληλα το θέμα έρχεται στη Βουλή από τον Εβραίου βουλευτή Θεσσαλονίκης Μπεσαντζή, προς τον οποίο δίνει διαβεβαιώσεις για την προστασία των Ισραηλιτών ο υπουργός Εσωτερικών Λιδωρίκης.[9]

Από την άλλη, όμως, αντισημιτικές ανακοινώσεις υπέρ της ΕΠΕ εκδίδουν τόσο η ΕΕΕ όσο κι ο υπόλοιπος εσμός των «εθνικών οργανώσεων»: η Εθνική Οργάνωσις «Παύλος Μελάς», το Εθνικό Σώμα Υπαξιωματικών Παλαιών Πολεμιστών (που δεν πρέπει να συγχέεται με τις αριστερές Ενώσεις Παλαιών Πολεμιστών και Θυμάτων Πολέμου), οι Εθνικαί Λεγεώνες, ο Σύνδεσμος Εφέδρων Αξιωματικών Μακεδονίας και η Ένωσις Εφέδρων Υπαξιωματικών Μακεδονίας-Θράκης.[10] Τις επόμενες ημέρες, επίσης, οι εφημερίδες θα δημοσιεύουν τηλεγραφήματα διαφόρων παραρτημάτων των οργανώσεων αυτών κυρίως από τη Βόρεια Ελλάδα.

Μέρα με τη μέρα η φασιστική βία κλιμακώνεται. Το βράδυ της 24ης Ιουνίου, μια μέρα δηλ. μετά το μοίρασμα των προκηρύξεων, «φάλαγξ εκ διακοσίων περίπου ανδρών […] προέβη εις επίθεσιν κατά των επί της διασταυρώσεως των οδών Καραϊσκάκη και Πραξιτέλους γραφείων της οργανώσεως των Μακαμπή». Οι τραμπούκοι θα τραυματίσουν σοβαρά τον αντιπρόεδρο του συλλόγου Ζακ Ερρέρα και ελαφρότερα τον γραμματέα Σιακή Σιαλώμ, ενώ θα καταστρέψουν έπιπλα, θα αρπάξουν τα αρχεία του σωματείου και θα προσπαθήσουν να κάψουν τα γραφεία. Η καθυστερημένη εμφάνιση της χωροφυλακής θα αποτρέψει, μάλλον, τον εμπρησμό και θα έχει σαν αποτέλεσμα τη σύλληψη δύο μελών του Συνδέσμου Εφέδρων Υπαξιωματικών.[11] Οι πηχυαίοι τίτλοι του σχετικού ρεπορτάζ της Μακεδονίας είναι χαρακτηριστικοί: «Η ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΗ ΣΤΑΣΙΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΕΞΗΡΕΘΙΣΕ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΠΟΛΙΤΑΣ ΚΑΙ ΑΙ ΕΘΝ. ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΑΠΕΦΑΣΙΣΑΝ ΝΑ ΤΙΜΩΡΗΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΚΑΚΟΠΟΙΟΥΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΑΣ – ΤΗΝ ΝΥΚΤΑ ΕΓΕΝΕΤΟ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΤΩΝ “ΜΑΚΑΜΠΗ”».[12]

Τις επόμενες ημέρες η ένταση διατηρείται αν και χωρίς έντονες συγκρούσεις. Σε μια απ’ αυτές, στον συνοικισμό 151 (η περιοχή ανατολικά από το κτίριο της ΔΕΗ στην οδ. Παπαναστασίου) «ομάς εφέδρων και προσφύγων επετέθη και ελιθοβόλησε την υπ’ αριθ. 0.11 οικίαν του σιωνιστού Αβραάμ Μασαράνο, όστις την ημέραν εξεφράζετο προκλητικώς υπέρ των “Μακαμπή”. Η επίθεσις θα εγενικεύετο εάν τα φρουρούντα εις τον συνοικισμόν όργανα του 7ου τμήματος δεν έσπευδον εγκαίρως επί τόπου. Εκ των δραστών, συνελήφθησαν οι Χρ. Καράπαπας και Ηλίας Σταματάκης». Οι δύο συλληφθέντες, «Καριπαπάς και Διαμαντάκης» τους αναγράφει το επόμενο δημοσίευμα, δεν θα παραμείνουν κρατούμενοι επειδή «εκ της διαδικασίας όμως απεδείχθη, ότι αμφότεροι ήσαν αθώοι, διότι τους λίθους δεν έρριψαν κατά Ισραηλιτών, αλλά χάριν παιδιάς, κατόπιν δε τούτου απηλλάγησαν». Αλλά κι άλλοι δύο κατηγορούμενοι, για την επίθεση στα γραφεία της Μακαμπή αυτοί, οι «έφεδροι υπαξιωματικοί Αποστόλου και Κούμπαλης […] Ελλείψει επαρκών στοιχείων […] εκρίθησαν μετά την απολογίαν των προσωρινώς απολυτέοι».[13]

Η Ισραηλιτική Κοινότητα επισκέπτεται τον γενικό διοικητή Γονατά, οι Ισραηλίτες βουλευτές τον πρωθυπουργό Βενιζέλο ενώ υπάρχουν δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο για τα αντισημιτικά γεγονότα (πράγμα όχι σπάνιο βέβαια στην Ευρώπη του ’30). Η κυβέρνηση αποδοκιμάζει τον αντισημιτισμό και βεβαιώνει ότι έχουν ληφθεί όλα τα μέτρα για την προστασία των Εβραίων κατοίκων της Θεσσαλονίκης. Η Μακεδονία, όμως, καταγγέλλει ξανά τους Εβραίους ως συκοφάντες του τόπου γιατί διαμαρτύρονται, εντός κι εκτός της χώρας, για ασήμαντα επεισόδια («ΠΑΡΙΣΤΑΝΟΥΝ ΕΙΣ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΝ ΩΣ ΑΠΕΛΠΙΣΤΙΚΗΝ ΤΗΝ ΘΕΣΙΝ ΤΩΝ»), ενώ κατηγορεί την Εφημερίδα των Βαλκανίων για φιλοεβραϊκή στάση.[14] Προφανώς, κατά την «έγκριτη» εφημερίδα του φιλελεύθερου χώρου οι Εβραίοι θα πρέπει να τρώνε ξύλο αδιαμαρτύρητα κι όλος ο ελληνόφωνος Τύπος να υποστηρίζει τις αντισημιτικές της θέσεις. Παράλληλα, στις 26.6 οι εθνικές οργανώσεις (στις οποίες περιλαμβάνονται εκτός από τις προαναφερθείσες και οι Σύνδεσμοι Αποστράτων Αξιωματικών και Αναπήρων Πολέμου, καθώς και η Μακεδονική Εκπαιδευτική Εταιρία) συσκέπτονται στα γραφεία της ΕΕΕ, κατόπιν πρόσκλησης του γεν. γραμματέα της οργάνωσης Δ. Χαριτόπουλου και δηλώνουν ότι δεν θεωρούν λήξαν το ζήτημα ενώ ανακοινώνουν και παρέλαση στους κεντρικούς δρόμους της πόλης για την Κυριακή 28.6, την οποία όμως στη συνέχεια ακυρώνουν μετά από φιλικές παραινέσεις του Γονατά.[15]

Κι ενώ τα Μακεδονικά Νέα κι η Νέα Αλήθεια έχουν ακριβώς τον ίδιο τίτλο στο οπισθόφυλλό τους (τυχαία;) «Η ΕΞΕΛΙΞΙΣ ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ – ΚΑΤΕΠΑΥΣΕ ΤΕΛΕΙΩΣ Ο ΑΝΑΒΡΑΣΜΟΣ»,[16] τα γεγονότα τις διαψεύδουν. Εκείνη την Κυριακή έχουμε εκτεταμένες συγκρούσεις στον συνοικισμό 6 (στην περιοχή της οδού Μαρτίου, ήταν ένας ακόμη συνοικισμός πυροπαθών Ισραηλιτών που πήρε τ’ όνομά του από τον αριθμό του πρώην ιταλικού στρατιωτικού νοσοκομείου που βρισκόταν εκεί). Οι τραυματίες που καταγράφουν τα Μακεδονικά Νέα και η Νέα Αλήθεια ήταν σχεδόν όλοι χριστιανοί που, όπως ισχυρίστηκαν, περνούσαν απλώς από την περιοχή του συνοικισμού όταν τους επιτέθηκαν με ρόπαλα και μαχαίρια Εβραίοι κάτοικοί του. Τόσο η Γενική Διοίκηση όσο και η Αστυνομική Διεύθυνση διέψευσαν «ότι τα χθεσινά λυπηρά επεισόδια τα προεκάλεσε το ισραηλιτικόν στοιχείον».[17] Στη δίκη, άλλωστε, για τον εμπρησμό που έγινε τον Απρίλιο του 1932 ο γερουσιαστής Μάλλαχ αναφέρθηκε ότι την παραμονή των γεγονότων στο Κάμπελ έγινε επίθεση στον συνοικισμό 6 με αποτέλεσμα 25 τραυματίες από την πλευρά των κατοίκων έναντι δύο των επιτιθέμενων χριστιανών.[18] Σε κάθε περίπτωση ήταν φανερό ότι σε διάφορους συνοικισμούς (6, 151, Χιρς, Ρεζί Βαρδάρ) είχαν συγκροτηθεί πρόχειρες πολιτοφυλακές με τη συνδρομή και μη Ισραηλιτών κομμουνιστών, την παρουσία των οποίων καταγγέλλει ο αστικός Τύπος, αποδίδοντάς τους μάλιστα την ευθύνη για τα επεισόδια!

Η απόκρουση της επίθεσης μάλλον εκνεύρισε τις φασιστικές ομάδες κι έτσι το βράδυ της 29ης Ιουνίου 1931 επιτέθηκαν στο Κάμπελ χτυπώντας τους κατοίκους του με μαχαίρια και γκλομπ, πυροβολώντας με περίστροφα και βάζοντας φωτιά στα σπίτια τους. Οι διαβεβαιώσεις των αρχών περί ληφθέντων μέτρων και ασφάλειας των ισραηλιτικών συνοικισμών αποδείχθηκαν έωλες. Σύμφωνα με μαρτυρίες οι επιτιθέμενοι ήρθαν από διάφορες πλευρές «από την Καλαμαριά, το Σέδες και την Τούμπα», ενώ οι χωροφύλακες του αστυνομικού τμήματος Καλαμαριάς δέχθηκαν κι αυτοί πυροβολισμούς. Οι επιτιθέμενοι είχαν μαζί τους δοχεία με βενζίνη (κάποια απ’ τα οποία βρέθηκαν την άλλη μέρα στον τόπο της καταστροφής) και σύντομα φλόγες ξεπήδησαν από διάφορες πλευρές του Κάμπελ. Ο απολογισμός του εμπρησμού ήταν η αποτέφρωση είκοσι οικημάτων (ή θαλάμων) αφήνοντας άστεγες περίπου εκατό οικογένειες –ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για πρώην στρατόπεδο, όπου στοιβάζονταν πολλές οικογένειες μαζί σε ένα κτίριο. Ανάμεσά στα καμένα κτίρια ήταν η συναγωγή, το σχολείο και το φαρμακείο. Οι σοβαρότερα τραυματισμένοι κάτοικοι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο Χιρς (σημ. Ιπποκράτειο). Ανάμεσά τους ο Λεωνίδας Παππάς, χριστιανός φούρναρης του συνοικισμού, που χτυπημένος από σφαίρα εξέπνευσε λίγες ώρες αργότερα. Την ίδια ώρα μικρότερης έκτασης επιθέσεις έγιναν στους σχετικά κοντινούς συνοικισμούς 6 και 151.[19]

Το σοκ από τον εμπρησμό φέρνει στη Θεσσαλονίκη τον υπουργό Δικαιοσύνης Αβραάμ, ενώ σύσσωμη η Βουλή καταδικάζει τα γεγονότα. Ακόμη ο μητροπολίτης Γεννάδιος εκδίδει ανακοίνωση προς τους ιερείς όπου αναφέρει: «Κατόπιν των ως μη ώφειλεν εκτρόπων μεταξύ Ισραηλιτών και Ελλήνων, λαών αδελφών συζώντων εν αγαστή αρμονία και αγάπη απ’ αιώνων, επεσκέφθη ημάς μεγάλη Επιτροπή εκ προκρίτων Ισραηλιτών υπό την προεδρείαν του Σοφολ. Αρχιρραβίνου. Δοθεισών δε αμφοτέρωθεν των προσηκουσών εξηγήσεων, εντελλόμεθα […] επ’ εκκλησίας συστήσητε τοις Χριστιανοίς, ίνα συζώσι μετά των Ισραηλιτών εν ειρήνη και αγάπη, ως αρμόζει εις τον λαόν τον ελληνικόν, ανέκαθεν διακριθέντα διά την ευγένειαν των αισθημάτων αυτού και τον υψηλόν του πολιτισμόν». [20] Μέχρι και οι εθνικές οργανώσεις εκδίδουν ανακοινωθέν με το οποίο «συνιστώσιν εις τα μέλη των να απέχωσι πάσης αναμίξεως εις ανευθύνους ενεργείας, τεινούσας εις την διατάραξιν της εννόμου τάξεως»![21]

Όσο για τον «πέλεκυ της δικαιοσύνης», που επικαλούνταν οι αρχές κι ο Τύπος, απλώς έμεινε μετέωρος. Σε σχετική επερώτηση στη Βουλή την ΕΕΕ υπερασπίστηκαν μέλη της κυβέρνησης, π.χ. ο υπουργός Προνοίας Λεωνίδας Ιασωνίδης που μερικά χρόνια αργότερα αναφέρει πως «και εγώ ήμην τριεψιλίτης» για να συμπληρώσει: «Όλοι ενθυμείσθε με πόσην θέρμην, με πόσον ενθουσιασμόν, ως υπουργός και ως βουλευτής Θεσσαλονίκης, υπερημύνθην και από του Βήματος της Βουλής, της ωραίας ταύτης Οργανώσεως, όταν είχε γίνη επερώτησις προς τον αγαπήσαντα επίσης τα Ε.Ε.Ε. κ. Στυλιανόν Γονατάν, τότε Γενικόν Διοικητήν Μακεδονίας».[22] Αργότερα κι η εκκλησία είχε ένα καλό λόγο να πει για τους φασίστες. Στο τεύχος του Φεβρουαρίου 1934 του περιοδικού της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο διευθυντής του απόστρατος αξιωματικός Γεώργιος Ανδρεάδης έγραφε: «Πρέπει να είναι υπερήφανος η Μακεδονική πρωτεύουσα εις τους κόλπους της οποίας εβλάστησε και ανεπτύχθη το κοινωνικό και εθνοσωτήριον δένδρον της ΕΕΕ». [23] Κάπως έτσι φθάσαμε στη σχετική δίκη, που έγινε τον Απρίλιο του 1934 στη Βέροια, όπου όλοι οι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί (στους οποίους είχαν συμπεριλάβει για ξεκάρφωμα κι έναν κομμουνιστή) απαλλάχθηκαν, όπως έχουμε γράψει σε προηγούμενο σημείωμα.[24] Έτσι, ο αρχισυντάκτης της Μακεδονίας Ν. Φαρδής συνέχισε την αντισημιτική προπαγάνδα του, που έφτασε βέβαια στο απόγειό της στα χρόνια της ναζιστικής Κατοχής. Τότε, άλλωστε, κι οι τριεψιλίτες «προήχθησαν» σε ταγματασφαλίτες.

Γράφει: Γιάννης Γκλαρνέτατζης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.