Η Οδύσσεια του Χαλίλ

Τη στιγμή που οι καταγγελίες για παράνομες επαναπροωθήσεις στον Έβρο αυξάνονται, οι ελληνικές αρχές συνεχίζουν να διαβεβαιώνουν πως δεν συμβαίνει τίποτα. Η ιστορία του Χαλίλ, που ισχυρίζεται πως έζησε κάτι παρόμοιο, φαίνεται να τους διαψεύδει.

Έχουν περάσει περισσότερα από δύο χρόνια, από όταν άρχισαν να πυκνώνουν οι καταγγελίες ανθρωπιστικών οργανώσεων για την πραγματοποίηση παράνομων επαναπροωθήσεων μεταναστών στον Έβρο.

Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, στο στόχαστρο των επαναπροωθήσεων βρίσκονται δύο κατηγορίες ανθρώπων: πρόσφυγες και μετανάστες που επιλέγουν αυτή την δίοδο αντί των νησιών, και Τούρκοι αντιφρονούντες που επιχειρούν να αποδράσουν από το τουρκικό καθεστώς. Αφού περάσουν στην ελληνική πλευρά των συνόρων, συλλαμβάνονται από άνδρες με στρατιωτικά ρούχα και καλυμμένα χαρακτηριστικά, συχνά δέχονται βία και «στέλνονται» πίσω στην Τουρκία. Παρά τις καταγγελίες, όμως, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στην άρνηση της ύπαρξης τέτοιων περιστατικών. Η στάση της εκφράζεται είτε μέσα από δηλώσειςτου κυβερνητικού εκπροσώπου, Δημήτρη Τζανακόπουλου («Η ελληνική κυβέρνηση δεν προχωρά σε επαναπροωθήσεις»), είτε σε επίσημες ανακοινώσεις του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη («οι καταγγελλόμενες συμπεριφορές και πρακτικές δεν υφίστανται επ’ ουδενί ως επιχειρησιακή δραστηριότητα και πρακτική του προσωπικού των τμημάτων φύλαξης των συνόρων»).

Τέτοια πράγματα δεν συμβαίνουν, λοιπόν. Η μαρτυρία που παρουσιάζει σήμερα το inside story δείχνει ότι μπορεί και κάτι άλλο να συμβαίνει.
Γιατί είναι παράνομες οι επαναπροωθήσεις

Κάθε πολίτης τρίτης χώρας που φτάνει σε ευρωπαϊκή χώρα έχει το δικαίωμα να δηλώσει στις Αρχές πως σκοπεύει να υποβάλει αίτημα για χορήγηση ασύλου (χορήγηση «διεθνούς προστασίας»). Έως ότου αυτό το αίτημα εκδικαστεί, ο ίδιος έχει δικαίωμα παραμονής στην χώρα όπου το κατέθεσε.


Η σύλληψη στο Διδυμότειχο...

Ο Χαλίλ ήταν ανήλικος όταν έφυγε από τη Συρία το 2014. Έμεινε για ένα διάστημα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ζει ο εξάδελφός του. Το 2015 πέρασε από τα τουρκικά παράλια στη Χίο. Προχώρησε ως την Ειδομένη και πέρασε τα σύνορα, που ήταν ακόμη ανοιχτά. Έφτασε στη Γερμανία, όπου τον Μάρτιο του 2016 έλαβε άσυλο (προστασία που δίνεται από ένα κράτος σε άτομα που φεύγουν από τη χώρα τους, ή φοβούνται να επιστρέψουν σε αυτήν διότι διώκονται), και κέρδισε τη νόμιμη διαμονή του. Βρήκε σπίτι και ξεκίνησε μαθήματα γερμανικών.

Ο Χαλίλ υπέβαλε αίτηση ασύλου ως ασυνόδευτος ανήλικος, αλλά είχε ενηλικιωθεί μέχρι να εκδοθεί η απόφαση με την οποία του χορηγήθηκε τελικά άσυλο. Παίρνοντας την προστασία του ασύλου, έλαβε και κάρτα με την οποία μπορούσε να ταξιδεύει ελεύθερα στην Ευρώπη. Έξι μήνες μετά, τον Σεπτέμβριο του 2016, ο Χαλίλ κατέβηκε στην Ελλάδα.

Αρχικά ήρθε (σύμφωνα με διήγηση του ιδίου) για να βρει μία φίλη του, που βρισκόταν με τους γονείς της στη Θεσσαλονίκη, μιας και τα σύνορα στην Ειδομένη ήταν πλέον κλειστά. Ένας συγγενής του τον ειδοποίησε πως βρισκόταν στο Διδυμότειχο και ο Χαλίλ έφυγε αμέσως για εκεί, όπου συναντήθηκαν και συζήτησαν την κατάσταση και τις προοπτικές τους, με τον Χαλίλ να μιλάει με τα καλύτερα λόγια για την υποδοχή και τις συνθήκες ζωής του στη Γερμανία. Έμεινε ένα βράδυ σε ξενοδοχείο και την άλλη ημέρα πήγε στον σταθμό του τρένου για να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη και από εκεί αεροπορικά στη Γερμανία.

Καθώς κατευθυνόταν προς τα εκδοτήρια, τον σταμάτησαν δύο αστυνομικοί με στολή –πάντα σύμφωνα με τη διήγησή του. Ο ένας του ζήτησε να δείξει τα χαρτιά του και ο Χαλίλ έδειξε την γερμανική του ταυτότητα. Ο δεύτερος όμως δεν φάνηκε να αρκείται σε αυτό και του ζήτησε να τους ακολουθήσει στο τμήμα. Ο Χαλίλ υποστηρίζει πως από τότε ακόμη, στον σταθμό, ο δεύτερος αστυνομικός τον χτύπησε, προτού τον πάρουν μαζί τους στο τμήμα.

Εκεί οι αστυνομικοί του πήραν ό,τι πράγματα είχε: κινητό, διαβατήριο, ταυτότητα, χρήματα. Τον κράτησαν τέσσερις μέρες στα κρατητήρια και τον ξυλοκόπησαν. Ακόμη και σήμερα, τα σημάδια στη μύτη του Χαλίλ, που έχει στραβώσει, είναι ευδιάκριτα – και η πλάτη του γεμάτη από τα σημάδια που του προξένησαν τα χτυπήματα με ζώνη.



Η φωτογραφία που δημοσιεύουμε σήμερα, την οποία τράβηξαν Τούρκοι δημοσιογράφοι, πάρθηκε τέσσερις ημέρες μετά την ημερομηνία κατά την οποία ο Χαλίλ δηλώνει πως υπέστη ξυλοδαρμό. Μετά από τέσσερις ημέρες στο κρατητήριο, μετά την κακοποίησή του κι αφού είχαν αφαιρέσει τα πράγματά του, ένα βράδυ κάποιοι άνδρες, που ο Χαλίλ υποστηρίζει πως ανήκαν στην αστυνομία, έκαναν εκείνο ακριβώς που η Αστυνομία υποστηρίζει πως δεν κάνει: τον μετέφεραν και τον παράτησαν από την άλλη μεριά των συνόρων, μαζί με άλλους που είχαν την ίδια τύχη.


... και η Οδύσσεια στην Τουρκία

Νομικοί που παρακολουθούν τις εξελίξεις στα σύνορα υπογραμμίζουν στο inside story, πως όσοι εντοπίζονται από την τουρκική αστυνομία στην τουρκική πλευρά των συνόρων συλλαμβάνονται, καταγράφονται και –με ελάχιστες εξαιρέσεις– αφήνονται ελεύθεροι. Έτσι συνέβη και με τους 39 ανθρώπους που βρέθηκαν από την άλλη πλευρά των συνόρων στις 27 Φεβρουαρίου 2017. Στο σχετικό έγγραφο της ταυτοποίησής τους, που παρουσιάζει σήμερα το inside story, το όνομα του Χαλίλ βρίσκεται πρώτο-πρώτο στην λίστα.



Έτσι ξεκίνησε η δική του Οδύσσεια. Πλέον ήταν μόνος, και χωρίς χαρτιά, στην Τουρκία. Πρώτα πήγε στο γερμανικό προξενείο στη Κωνσταντινούπολη (εκεί σχηματίζονται μεγάλες ουρές και μπορεί να περάσουν μήνες για να καταφέρει κάποιος να καταθέσει το αίτημά του). Εξω από το προξενείο βρίσκονται άνθρωποι που μπορούν να σου πουλήσουν είτε μια θέση, για να μπεις ταχύτερα στο προξενείο, είτε τη δυνατότητα να γίνεις δεκτός στην γερμανική πρεσβεία στην Άγκυρα, «υπηρεσία» που κοστίζει 100 ευρώ.

Ο Χαλίλ ταξίδεψε στην Άγκυρα και πήγε στην πρεσβεία, όπου μπόρεσε πράγματι να κάνει το ραντεβού που του είχαν υποσχεθεί. Είπε τι του συνέβη και η πρεσβεία όρισε μια ημερομηνία στην οποία θα έπρεπε να επιστρέψει εκεί, με ένα χαρτί από την ελληνική αστυνομία που θα ανέφερε ότι του είχαν πάρει τα έγγραφα και πως τον είχαν περάσει εκείνοι από την άλλη πλευρά των συνόρων!

Ο Χαλίλ επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και βρήκε τον ξάδερφό του. Έπιασε δουλειά στο ραφείο που εργαζόταν κι εκείνος, συγκέντρωσε τα χρήματα, πλήρωσε τον διακινητή και γύρισε ξανά στην Ελλάδα. Όταν απευθύνθηκε στην γερμανική πρεσβεία στην Αθήνα, του ζήτησαν και πάλι το χαρτί που του είχαν ζητήσει στην Άγκυρα. Όταν πήγε και στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση (ΓΑΔΑ), όπως ήταν αναμενόμενο δεν του έδωσαν το έγγραφο που ζητούσαν οι Γερμανοί. Αντίθετα, του ζήτησαν να αποχωρήσει για να μην τον συλλάβουν.

Ο Χαλίλ τελικά βρέθηκε σε κέντρο φιλοξενίας προσφύγων στην ηπειρωτική Ελλάδα. Διέμενε εκεί, όταν τον γνώρισε ο ομότιμος καθηγητής Παιδαγωγικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γιώργος Τσιάκαλος, που είχε επισκεφθεί την περιοχή στο πλαίσιο της ενασχόλησής του τα τελευταία χρόνια με το προσφυγικό. «Όταν τον γνώρισα, νόμισα πως επρόκειτο για μια απλούστατη περίπτωση: έχασε απλώς το διαβατήριό του, ένα χαρτί», λέει ο ίδιος στο inside story.

«Φανταστείτε πως στην εποχή της Δικτατορίας, που είχα κι εγώ την αντίστοιχη προστασία για ξένους στην Γερμανία, κάποια στιγμή, όντας στο Λονδίνο, έχασα το –αντίστοιχο με του Χαλίλ– γερμανικό διαβατήριό μου και η γερμανική πρεσβεία στο Λονδίνο μου χορήγησε αμέσως laissez-passer για να μπορέσω να επιστρέψω. Το 1970 αυτά».

Καταγράφοντας τον καταγραμμένο

Όταν ο Γιώργος Τσιάκαλος άρχισε να ασχολείται με την υπόθεση του Χαλίλ, είχε δύο φόβους σχετικά με τον λόγο για τον οποίον οι γερμανικές αρχές δεν προχωρούσαν στην έκδοση των εγγράφων του. Η πρώτη ήταν πως υπήρχε υποψία για συμμετοχή του νεαρού σε κάποια τζιχαντιστική οργάνωση. Η αρχική ανησυχία όμως γρήγορα διαλύθηκε: «ο Χαλίλ ήταν Κούρδος, από εκείνους που πάσχιζαν να διαφύγουν από τους τζιχαντιστές και δεύτερον», λέει ο κ. Τσιάκαλος, «η αθωότητά του είναι πολύ σαφής σε όποιον τον γνωρίσει».

Η δεύτερη ανησυχία ήταν μήπως είχε εμπλακεί ως οδηγός σε κάποιο κύκλωμα διακινητών στην Βόρεια Ελλάδα. Και πάλι όμως, ο Χαλίλ ούτε δίπλωμα αυτοκινήτου είχε, ούτε να οδηγεί γνώριζε. «Και οποιοσδήποτε τον δει αντιλαμβάνεται πως δεν είναι ο τύπος του ανθρώπου που εμπιστεύεσαι για τέτοιες δουλειές», σχολιάζει και πάλι ο κ. Τσιάκαλος.



Το inside story απευθύνθηκε στη γερμανική πρεσβεία στην Αθήνα, ζητώντας να μάθει εάν βρίσκεται σε γνώση τους η υπόθεση του Χαλίλ και παρόμοιες υποθέσεις, γιατί καθυστερεί η έκδοση των εγγράφων του, και εάν εκκρεμεί σε βάρος του κάποια έρευνα στην οποία θα μπορούσε να οφείλεται αυτή η καθυστέρηση. Λάβαμε την απάντηση πως «λόγω προστασίας προσωπικών δεδομένων δεν μπορούμε να παράσχουμε απαντήσεις σε ερωτήσεις προσωπικού περιεχομένου».

Επικοινωνήσαμε και με την Ελληνική Αστυνομία, ζητώντας να μάθουμε εάν το όνομα του Χαλίλ έχει καταγραφεί στο Α.Τ. στο Διδυμότειχο, και αν εκκρεμεί κάποια απόφαση ή έρευνα εις βάρος του, που έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να εκδώσει εκ νέου τα ταξιδιωτικά του έγγραφα. Λάβαμε την απάντηση: «Σε συνέχεια του ανωτέρω σχετικού σας γνωρίζουμε ότι δε δυνάμεθα να σας χορηγήσουμε τα στοιχεία που αιτείστε, γιατί εμπίπτουν στη νομοθεσία περί προσωπικών δεδομένων».

Στη δομή φιλοξενίας όπου ο Χαλίλ διέμενε (και ακόμα διαμένει), υπήρξε κινητοποίηση από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) προκειμένου να δηλωθεί στην αστυνομία, καθώς θεωρήθηκε ότι αυτό θα βοηθούσε στην περίπτωσή του. Όταν όμως οι αστυνομικοί άκουσαν πως υπάρχει ένα παιδί, το οποίο δεν έχει έγγραφα, η αντίληψή τους ήταν πως ήταν παράνομος κι έτσι ο Χαλίλ βρέθηκε ξανά στα κρατητήρια για πέντε ημέρες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι παρότι είχε ήδη άσυλο σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, προτού τελικά αφεθεί ελεύθερος να επιστρέψει στη δομή, ο Χαλίλ καταγράφηκε ως νέος πρόσφυγας. Πρόκειται για θετική πράξη από την πλευρά της αστυνομίας, η οποία όμως αναδεικνύει την παράλογη κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με τη συμπεριφορά της γερμανικής πρεσβείας: κάποιος που έχει λάβει άσυλο σε μία χώρα, δεν έχει δικαίωμα να υποβάλει αίτηση σε μιαν άλλη. Κανονικά θα έπρεπε να ζητηθεί από τη Γερμανία να φροντίσει για τη μεταφορά του εκεί, ως αποκλειστικά αρμόδια χώρα να εξετάσει την υπόθεση (αφού εκεί έχει άσυλο).

Οι προηγούμενες καταγγελίες

Ο κ. Τσιάκαλος και η γερμανίδα σύζυγός του Ζίγκριντ Μούσικ-Τσιάκαλου, που ασχολούνται με την υπόθεση, έχουν συγκεντρώσει όλα τα αποδεικτικά στοιχεία, που πιστοποιούν την εξέλιξη της πορείας του Χαλίλ: την άρνηση της γερμανικής πρεσβείας στην Τουρκία να εκδώσει δελτίο ελεύθερης διέλευσης εάν δεν προσκόμιζε ο Χαλίλ έγγραφο της ελληνικής αστυνομίας ότι του αφαίρεσε το διαβατήριο, την διεύθυνσή του στην Κωνσταντινούπολη, το εργοστάσιο όπου εργάστηκε για να συγκεντρώσει τα χρήματα του διακινητή, τα έγγραφά του από τη Γερμανία (ταυτότητα, κάρτα κοινωνικής ασφάλισης, άδεια παραμονής).



Ωστόσο, τόσους μήνες μετά, ο Χαλίλ παραμένει μετέωρος στην Ελλάδα. «Πόσο καιρό ακόμη και με ποιο καθεστώς;», είναι το ερώτημα όσων ασχολούνται με την υπόθεση. «Ελπίζω ότι θα επικρατήσει η λογική και το δίκαιο χωρίς να χρειαστεί προσφυγή στη Δικαιοσύνη», λέει ο κ. Τσιάκαλος.

Όσοι έχουν γνωρίσει τον Χαλίλ μιλούν για ένα αφελές αλλά αξιαγάπητο παιδί. Δεν πήγε ποτέ στο σχολείο, δυσκολεύεται να καταλάβει ίσως πράγματα που σε εμάς φαντάζουν στοιχειώδη. Την αφέλειά του αυτή, δείχνει σήμερα να πληρώνει, σε μια υπόθεση που συνδυάζει την ένδειξη υπάρξεως παράνομων επαναπροωθήσεων από τις ελληνικές αρχές και την άτεγκτη γραφειοκρατία.

Ίσως φαντάζει «τραβηγμένο» να επαναπροωθείται ένας πρόσφυγας που δεν εντοπίζεται απλώς να περνά τα σύνορα, αλλά έχει ήδη λάβει άσυλο από ευρωπαϊκή χώρα. Αλλά, η μαρτυρία του Χαλίλ δεν είναι η μόνη. Τον Δεκέμβριο του 2017 και τον Φεβρουάριο του 2018 η Εφημερίδα των Συντακτών παρουσίασε δύο ακόμη περιπτώσεις αναγνωρισμένων προσφύγων, που κατήγγειλαν πως ενώ βρίσκονταν στο Διδυμότειχο ένστολοι αφαίρεσαν τα έγγραφα και τα χρήματά τους και στην συνέχεια τους πέρασαν από την άλλη πλευρά των συνόρων.

Και όπως φαίνεται αυτοί δεν ήταν οι μόνοι:
Στο inside story, τον Ιούνιο του 2017 είχαμε παρουσιάσει την περίπτωση του Τούρκου δημοσιογράφου Μουράτ Τσαπάν που είχε περάσει στην Ελλάδα, επιθυμώντας να υποβάλλει αίτημα για άσυλο, αλλά με μυστήριο τρόπο βρέθηκε στην τουρκική πλευρά των συνόρων μαζί με 16 ακόμη άτομα, καταλήγοντας στις τουρκικές φυλακές όπου και πρόκειται να εκτίσει ποινή τουλάχιστον 20 χρόνων.
Τον Δεκέμβριο του 2017 τουρκικά Μέσα ανέφεραν την περίπτωσηενός 18χρονου Πακιστανού που πέθανε από υποθερμία, επειδή έπεσε στο νερό τη στιγμή που επαναπροωθούνταν στην Τουρκία, ενώ έχουν αναφερθεί και σε 713 παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων/μεταναστών.
Τον Δεκέμβριο του 2018, τρεις οργανώσεις (Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, ΜΚΟ Άρσις, Human Rights 360) δημοσίευσαν από κοινού έκθεση στην οποία παρουσιάζονται 39 μαρτυρίες προσώπων που επιχείρησαν να εισέλθουν στην Ελλάδα από τον Έβρο και «αναφέρουν ότι επαναπροωθήθηκαν, κατά παράβαση του εθνικού, ενωσιακού και διεθνούς δικαίου, στην Τουρκία».
Τον ίδιο μήνα το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) κατέγραφε ακόμη «24 περιστατικά απωθήσεων στον ποταμό Έβρο από την Ελλάδα προς την Τουρκία».


Γράφει: Σταύρος Μαλιχούδης



Πηγη:https://insidestory.gr/article/odysseia-halil?token=1VVP04OJ42&fbclid=IwAR07FMtFojw8DkfaP5Hqd1gCgXiLIQucPfvJZSCzjsrT79CfosJdnIzPn6k