Η Ειρήνη Καζαριάν είναι νέα, όμορφη και προσφάτως διάσημη, αφού κατέκτησε τον τίτλο του Νext Top Model στον ομώνυμο τηλεοπτικό διαγωνισμό. Αυτό την έκανε το ιδανικό θύμα για τη φασίζουσα εφημερίδα «Μακελειό», που έστησε άλλο ένα εμετικό πρωτοσέλιδο.
Η εφημερίδα χρησιμοποίησε καρέ από βίντεο όπου μια νεαρή γυναίκα κάνει στοματικό έρωτα σε έναν άντρα, κατηγορώντας τη νεαρή παίκτρια ότι κέρδισε το παιχνίδι με αθέμιτα μέσα.
Το θύμα κατήγγειλε το «Μακελειό» και διέψευσε ότι πρόκειται για την ίδια. Ομως το θέμα δεν είναι αν ήταν ή δεν ήταν η Ειρήνη Καζαριάν η νεαρή την οποία ξεφώνιζε η φαιοκίτρινη φυλλάδα του Στέφανου Χίου.
Το θέμα είναι ότι για άλλη μια φορά οι ιδιωτικές στιγμές μιας γυναίκας, μιας οποιασδήποτε γυναίκας, παραβιάζονται βάναυσα, η σεξουαλική της ζωή γίνεται αντικείμενο διασυρμού και εκμετάλλευσης.
«Revenge porn»: ένα έγκλημα με θύματα γυναίκες,
ανώνυμες και επώνυμες
Η πλέον υποκριτική σεμνοτυφία, που θεωρεί το σεξ κάτι ντροπιαστικό, κυρίως για τη γυναίκα, και ταυτόχρονα εμπόρευμα που πουλάει φύλλα και δίνει «κλικ», συνυπάρχει με τον αδηφάγο κανιβαλισμό της σκουπιδο-δημοσιογραφίας και τη χαιρέκακη ψηφιακή κλειδαρότρυπα του αποκαλούμενου «πορνό της εκδίκησης».
Ετσι μια γυμνή φωτογραφία ή ένα ερωτικό βίντεο που δημοσιοποιείται χωρίς τη συναίνεση της απεικονιζόμενης, σε συνδυασμό με τη βαθιά ενοχοποιημένη γυναικεία σεξουαλικότητα, μπορεί να κάνει τις γυναίκες να νιώσουν τέτοια ντροπή που να επιτρέψουν να τις χειραγωγούν και να τις εκβιάζουν.
Η Ειρήνη, που έχει στο πλευρό της την οικογένειά της, τη νεοαποκτηθείσα φήμη της και ένα ικανό επιτελείο νομικών, μπόρεσε να απαντήσει στη χυδαία συκοφαντία με ένδικα μέσα.
Δυστυχώς, χιλιάδες ανώνυμες γυναίκες και κορίτσια, που απειλούνται ή διασύρονται με παρόμοιο υλικό -πλαστό ή αληθινό- δεν έχουν τα εργαλεία να αμυνθούν. Κι όταν το κάνουν συχνά δεν τις πιστεύουμε, πριν είναι πολύ αργά.
Η υπόθεση Καζαριάν ήρθε λίγες μέρες αφότου ο πατέρας της δολοφονημένης Ελένης Τοπαλούδη έκανε μια πολύ σοβαρή καταγγελία σε τηλεοπτικό σταθμό.
«Εκβίαζαν κάποια άτομα κάποιες κοπελίτσες, ενδεχομένως να είχαν και άλλα προβλήματα, ενδεχομένως και κάποιο να αυτοκτόνησε, να υπήρχαν και κάποιοι περίεργοι πνιγμοί (...). Δεν ξέρω κατά πόσο υπήρχαν και άλλα άτομα, ίσως πιο νεαρά, εκεί της παρέας τους, ενδεχομένως με κάποια χαπάκια, κάποια υπνωτικά, από αυτά που κυκλοφορούν, τα περίεργα σε αυτά τα τουριστικά μέρη, έκαναν τις βρομοδουλειές τους, μετά εκβίαζαν και έριχναν στα δίχτυα τους αυτά τα κοριτσόπουλα».
Είχε πέσει η Τοπαλούδη θύμα της εγκληματικής συμπεριφοράς που λέγεται «εκδικητική πορνογραφία»;
Οι καταγγελίες ότι εκβιαζόταν με βιντεοσκοπημένο υλικό και ότι είχε απευθυνθεί στην αστυνομία για βοήθεια μας ωθούν να εξετάσουμε σοβαρά και αυτή την εκδοχή.
Εκδικητικό πορνό και ρυπαρή δημοσιογραφία
Μη συναινετική πορνογραφία. Επίσης γνωστή ως διαδικτυακή εκμετάλλευση ή «εκδικητική πορνογραφία» (revenge porn). Επιστήμονες αντιπροτείνουν τον όρο «σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας», θεωρώντας τον ακριβέστερο.
Πρόκειται για διαδικτυακή διανομή φωτογραφιών ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς τη συναίνεση του ατόμου που πρωταγωνιστεί σε αυτά. Παρ' όλο που είναι το πλέον σύνηθες, οι δράστες δεν είναι κατ’ ανάγκη σύντροφοι ή πρώην σύντροφοι και το κίνητρο δεν είναι πάντα η εκδίκηση.
H μη συναινετική δημοσιοποίηση ιδιωτικού, ερωτικής φύσης, οπτικοακουστικού υλικού θεωρείται υποκατηγορία ενός ευρύτερου φαινομένου, της άσκησης βίας μέσω διαδικτύου που στρέφεται κυρίως κατά γυναικών και κοριτσιών. Φαινόμενο που περιλαμβάνει από πιο ήπιες μορφές ψηφιακής παρενόχλησης μέχρι ακραίες μορφές κακοποίησης, όπως ο σεξουαλικός εκβιασμός (sextortion), απειλές για βιασμό και κατά της ζωής, διαρροή προσωπικών δεδομένων ώς και ψηφιακά υποστηριζόμενη εμπορία ανθρώπων.
Μπροστά στην υπόθεση Τοπαλούδη η υπόθεση της Καζαριάν μοιάζει απλή -όσο κι αν η δημοσιογραφία που την κατασκεύασε είναι ρυπαρή. Απλή ίσως για όλους εμάς που δεν μας άγγιξε προσωπικά.
Τι σημαίνει όμως για ένα κορίτσι μόλις 21 χρόνων να βλέπει αυτό το πρωτοσέλιδο και το βίντεο στο οποίο υποτίθεται ότι πρωταγωνιστεί να μοιράζεται σε εκατομμύρια χρήστες;
Ο Γιώργος Τζήκας είναι ο συνήγορος της κ. Καζαριάν: «Αρχικά ένιωσε οργή, λύπη, στεναχώρια. Η Ειρήνη εξοργίζεται με το γεγονός ότι διασύρεται συκοφαντικά στο πανελλήνιο για κάτι που δεν έκανε. Ούτως ή άλλως αυτό συνιστά παράνομη πράξη, όποια και αν είναι η απεικονιζόμενη».
Η κ. Καζαριάν απέστειλε εξώδικο με το οποίο ζητά αποκατάσταση. Η εφημερίδα δεν ανταποκρίθηκε. Θα προχωρήσει σε αγωγή για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης και αγωγή στον συντάκτη για συκοφαντική δυσφήμηση. Επιπλέον θα ελεγχθεί κατά πόσο θίγεται το απόρρητο της απεικονιζόμενης που, όπως τονίζει ο κ. Τζήκας, «δεν είναι η Ειρήνη -αλλά σε κάθε περίπτωση η πράξη αυτή στοιχειοθετεί κακούργημα».
Μέσω της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει ήδη εντοπιστεί η ταυτότητα του χρήστη που ανέβασε το αρχικό βίντεο σε πορνογραφικο site βαφτίζοντάς το ως «βίντεο Καζαριάν».
Για όσους αναρωτιόμαστε γιατί δεν παρεμβαίνει εισαγγελέας για πρωτοσέλιδα όπως αυτά του «Μακελειού», που διασύρουν ανθρώπους με τον χειρότερο τρόπο, η απάντηση του νομικού είναι διαφωτιστική: «Είναι συκοφαντική δυσφήμηση. Απαιτεί μήνυση του παθόντος. Δεν είναι αυτόφωρο αδίκημα. Αν δεν κινηθεί ο θιγόμενος, δεν μπορεί να ελεγχθεί».
Για τους ελάχιστους που εξακολουθούν να αναρωτιούνται τι ακριβώς κάνει η ΕΣΗΕΑ για να αντιμετωπίσει «λειτουργούς» του Τύπου που μας διασύρουν όλους, το καταστατικό είναι επίσης διαφωτιστικό: τα πειθαρχικά της όργανα μπορούν να παρέμβουν αυτεπάγγελτα -αλλά η ΕΣΗΕΑ περί άλλα τυρβάζει.
Η διαδικτυακή βία σκοτώνει στην πραγματική ζωή
Η διαπόμπευση των γυναικών είναι αρχαία όσο η ανθρώπινη Ιστορία. Από την πρώτη εκείνη Εύα που ενοχοποιήθηκε για την έκπτωση από τον Παράδεισο, πάντα οι γυναίκες φταίνε -πολλώ δε μάλλον όταν διεκδικούν μια ελευθερία που δεν περιορίζεται στον χώρο των δικαιωμάτων, αλλά διεκδικεί στα ίσια και την ηδονή.
Τα κορίτσια δεν χρειάζεται να είναι, αλλά οφείλουν να φαίνονται «καλά κορίτσια» -κι αυτό απαρεγκλίτως σημαίνει και σεξουαλικά συμμορφωμένα κορίτσια.
Αυτή η νεοσυντηρητική γραμμή, που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ του πατρός Μπους, του Τea Party, των κινημάτων κατά των εκτρώσεων και υπέρ της παρθενίας και κορυφώθηκε με την εκλογή του σεξιστή Τραμπ, κατάφερε σταδιακά να περάσει στη Γηραιά Ηπειρο. Ταυτόχρονα μια νέα γενιά τεχνολογιών έχει κάνει ευκολότερο παρά ποτέ αυτό που ήταν ανέκαθεν παιχνίδι μεταξύ εραστών: την ανταλλαγή ερωτικών μηνυμάτων και -τώρα πια- και φωτογραφιών ή βίντεο.
Τα καλά κορίτσια μπορούν να είναι όσο θέλουν κακά στα σκοτεινά, αλλά αν το υλικό πέσει σε λάθος χέρια, την έβαψαν. Το ξεφωνητό δεν έχει όρια.
Κι ενώ ο αριθμός των ιστότοπων που επιτρέπουν στο κοινό να ανεβάζει εκδικητικά ερωτικά υλικά εναντίον πρώην εραστών αυξάνεται συνεχώς, άλλο ένα φρικτό βίτσιο συνδέεται με τις νέες τεχνολογίες: η ζωντανή αναμετάδοση σεξουαλικής κακοποίησης και βιασμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το 1993 η Ελλάδα παθαίνει σοκ στα περίπτερα. Εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας -που αποτέλεσε φαινόμενο στον χώρο του Τύπου- βγαίνει με εξώφυλλο γυμνές φωτογραφίες της συζύγου του πρωθυπουργού.
Η «Αυριανή», που όταν στήριζε τον Ανδρέα Παπανδρέου (επομένως και τον εξωσυζυγικό δεσμό του) δεν είχε κανένα πρόβλημα με τη Δήμητρα Λιάνη, ανέκρουσε πρύμναν και για να χτυπήσει τον πολιτικό άνδρα έβγαζε επί μέρες στα πρωτοσέλιδα την «πορνο-Μιμή».
Τότε το να διαπομπεύσεις μια γυναίκα σε τέτοια κλίμακα ήταν εξαιρετικά δύσκολο. Tώρα αρκεί το πάτημα ενός κουμπιού.
Οπως έγινε στην περίπτωση της 31χρονης Τιζιάνα Καντόνε, που το 2016 στη Νάπολη έβαλε τέρμα στη ζωή της μην αντέχοντας άλλο τον εξευτελισμό της, αφού πρώτα είχε γίνει πρωταγωνίστρια σε ανέκδοτα, είχε δει το πρόσωπό της σε μπλουζάκια, είχε αναγκαστεί να αλλάξει σπίτι, πόλη και επώνυμο.
Η κηδεία της έγινε σε απευθείας μετάδοση και ο Ματέο Ρέντσι παρενέβη στο θέμα ψελλίζοντας: «Ως κυβέρνηση δεν υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Είναι κυρίως μάχη πολιτικής και κουλτούρας. Η βία κατά των γυναικών δεν είναι φαινόμενο που ξεριζώνεται εύκολα».
Φαντάζει τρομακτικό, καθώς το κοινό της διαπόμπευσης είναι δυνητικά παγκόσμιο, αλλά δεν είναι περισσότερο άγριο από την κοινωνική απομόνωση που επέβαλαν οι καθυστερημένες κοινωνίες άλλων εποχών σε όσες θεωρούσαν σεξουαλικά αποκλίνουσες. Πρακτικές που επιβιώνουν και σήμερα.
Η θανάτωση διά λιθοβολισμού έχει μετατραπεί σε ψηφιακό λιθοβολισμό μέσω του διαμοιρασμού προσωπικού υλικού. Το μεσαιωνικό κυνήγι μαγισσών έχει εξελιχθεί σε σύγχρονο κυνήγι των διαφορετικών, όπως η διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών στην Ελλάδα του 2012, ένα έγκλημα του οποίου ψηφιακά ίχνη επιβιώνουν ώς σήμερα.
Το «Αλικο Γράμμα» του Ναθάνιελ Χόθορν, που εξανάγκαζαν οι πουριτανοί να φοράει εφ' όρου ζωής η γυναίκα που στιγμάτιζαν ως μοιχαλίδα, επιβιώνει στα αποκαλούμενα «ροζ βιντεο» με τα οποία εκβιάζουν ιδιώτες ή και οργανωμένα κυκλώματα νεαρές κυρίως γυναίκες. Η ψηφιακή βία ξεβάφει στην πραγματική ζωή και ενίοτε σκοτώνει.
Σε αυτό η υπόθεση της Λίνας Κοεμτζή μοιάζει ανησυχητικά πολύ με της Ελένης Τοπαλούδη.
Η Λίνα όπως η Ελένη
Οταν αναζητούσαμε τον Αντώνη Ξυλουργίδη, δικηγόρο της οικογένειας Κοεμτζή, θεωρούσαμε ότι είχαμε να κάνουμε με μια δραματική ιστορία εκδικητικής χρήσης ερωτικού υλικού, αφού -όπως διαβάζαμε στον Τύπο- η Λίνα Κοεμτζή το 2016 βούτηξε στο κενό από τον 9ο όροφο της φοιτητικής εστίας στη Θεσσαλονίκη, απειλούμενη από κάποιους ότι θα δημοσιεύσουν προσωπικά βίντεο και φωτογραφίες της.
Συνομιλώντας με τον κύριο Ξυλουργίδη βρεθήκαμε σε μια σοκαριστική ανατροπή. Τότε η Λίνα Κοεμτζή ήταν 21 χρόνων, φοιτήτρια στη Θεσσαλονίκη. Είχε σχεδόν εξοστρακιστεί από τη μικρή της πόλη, αφού κάποιος είχε διοχετεύσει στα Γιαννιτσά γυμνές και ημίγυμνες φωτογραφίες της.
Η Λίνα δεν κυκλοφορούσε πλέον στην πόλη της γιατί τη γιούχαραν, την έβριζαν. Εννιά μήνες μετά, έχοντας πια ξεκινήσει μια καινούργια ζωή στη Θεσσαλονίκη, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια παρόμοια απειλή: κάποιος κρατάει ερωτικό υλικό και την εκβιάζει ότι θα το δείξει στον σύντροφό της. Ο Τύπος γράφει πως εκείνη δεν το άντεξε και βούτηξε στο κενό.
Η υπόθεση της Λίνας Κοεμτζή έχει διαχωριστεί σε δύο δικογραφίες. Η πρώτη δικογραφία βρίσκεται στην Εισαγγελία Γιαννιτσών και διενεργείται έρευνα ώς σήμερα. Ενα άτομο κατηγορείται για παραβίαση προσωπικών δεδομένων και το δικαστήριο θα γίνει τον Φεβρουάριο.
Η δεύτερη δικογραφία βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Η εισαγγελέας Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης έχει διατάξει κατεπείγουσα εισαγγελική έρευνα από τον Δεκέμβριο του 2017. Η έρευνα συνεχίζεται.
Το μέχρι πρότινος συμπέρασμα ότι πραγματοποιήθηκε η απειλή, κάποιος έστειλε το υλικό στον φίλο της κι εκείνη από την απελπισία της πήδηξε στο κενό, ανατρέπεται από τα νέα στοιχεία που έφερε στο φως το άνοιγμα των κινητών τηλεφώνων.
«Κάποιος εκμεταλλεύτηκε το παρελθόν της» θα μας πει ο Αντώνης Ξυλουργίδης. «Η απειλή δημοσιοποίησης δεύτερου βίντεο θα φάνταζε εκκωφαντική στα αυτιά της και στην οικογένειά της. Υπήρχε συγκεκριμένο κύκλωμα στη Θεσσαλονίκη, εμείς πιστεύουμε ότι υπάρχει και σήμερα, γι' αυτό είναι τα στόματα κλειστά. Το κύκλωμα αυτό δρούσε και μέσα στις Εστίες. Ωθούσαν τα κορίτσια, δίνοντάς τους και κάποια αμοιβή ή διαχειρίζονταν με κάποιον τρόπο τις επαφές τους. Εχουμε ακούσει και για διακίνηση ναρκωτικών. Ηταν κάτι αντίστοιχο με την υπόθεση της Ρόδου, απλώς στη Ρόδο έγινε πολύ χοντρά. Εδώ έγινε πολύ προσεγμένα. Μια ομάδα που οργανωμένα δρούσε, κέρδιζε από αυτόν τον εκβιασμό. Διακινούσαν τα πρόσωπα. Εκμεταλλεύτηκαν τη Λίνα ώς εκεί που δεν πήγαινε. Και όταν εκείνη αντέδρασε και είπε “μέχρι εδώ, δεν συμμετέχω και δεν δέχομαι πια να κάνω αυτά τα πράγματα”, την έβγαλαν από τη μέση. Εχουμε διακίνηση λευκής σαρκός -και δεν είναι μόνο η Λίνα. Είναι και άλλες κοπέλες».
◼ 90% των θυμάτων εκδικητικής πορνογραφίας είναι γυναίκες
◼ Μία στις τρεις γυναίκες έχει βιώσει κάποιας μορφής βία στη διάρκεια της ζωής της.
◼ Μία στις δέκα γυναίκες έχει υποστεί κάποια μορφή διαδικτυακής βίας ήδη από τα 15 της.
◼ Κυρίως οι νέες 18-24 ετών βιώνουν διαδικτυακή καταδίωξη και σεξουαλική παρενόχληση.
◼ 7 στις 10 γυναίκες που έχουν βιώσει διαδικτυακή καταδίωξη έχουν επίσης βιώσει τουλάχιστον μια μορφή σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας από στενό σύντροφο.
◼ Σε 10.000 παγκοσμίως υπολογίζονται οι ιστοσελίδες που δημοσιεύουν revenge porn. To 2014 ήταν 3.000 (πηγή: Cyber Civil Rights Initiative & Εconomist)
Πηγές: Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (FRA), Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE)
Εγκλημα χωρίς τιμωρία
Στα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε. οι διάφορες μορφές διαδικτυακής βίας σε βάρος γυναικών και κοριτσιών δεν διώκονται ποινικά.
Οι χώρες της Ε.Ε. που θέσπισαν διατάξεις για την ποινικοποίηση του revenge porn είναι: Γερμανία, Γαλλία, Μάλτα, Ηνωμένο Βασίλειο. Ανάλογες διατάξεις είναι υπό διαμόρφωση σε Ιρλανδία και Σλοβενία.
- Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από τον Απρίλιο του 2015 η κοινοποίηση προσωπικών φωτογραφιών ή βίντεο με σεξουαλικό περιεχόμενο χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου επισύρει ποινή φυλάκισης έως δύο ετών.
- Το 2016 η Γαλλία θέσπισε τον νόμο περί ψηφιακής δημοκρατίας, ο οποίος προβλέπει αυστηρότερες κυρώσεις σε βάρος των ατόμων που κρίνονται ένοχα για εκδικητική πορνογραφία (ποινή φυλάκισης δύο ετών ή πρόστιμο 60.000 ευρώ).
- Γερμανικό δικαστήριο το 2014 χαρακτήρισε παράνομη την αποθήκευση φωτογραφιών σεξουαλικού περιεχομένου πρώην συντρόφου εφόσον η/ο σύντροφος ζητήσει τη διαγραφή τους.
Ωστόσο ο νόμος μπορεί μέχρι ένα σημείο να ρυθμίσει κάποια πράγματα και άλλωστε δεν παράγεται σε κοινωνικό κενό, όπως θα μας πει η Λίζα Τσαλίκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα που αναφέρει η συγγραφέας Amy Hassinoff στο βιβλίο της Sexting Panic (σ.σ. σέξτινγκ, από το sex και texting, είναι η αποστολή, η λήψη ή ο διαμοιρασμός σεξουαλικά φορτισμένων μηνυμάτων, φωτογραφιών, βίντεο κυρίως μέσω κινητού):
«Η Hassinoff μιλά για τον ηθικό πανικό που κορυφώνεται στις ΗΠΑ από το 2008-09 και μετά, όταν αρχίζουν νομοθετικές ρυθμίσεις ποινικοποίησης του σέξτινγκ. Υπήρξαν περιπτώσεις με έφηβες 15-16 ετών που δημιούργησαν νομικό προηγούμενο, επειδή θεωρήθηκε ότι οι φωτογραφίες που μόνες τους είχαν ανεβάσει και είχαν στείλει στα αγόρια τους είχαν πορνογραφικό περιεχόμενο. Οι φωτογραφίες δεν ήταν παρά οι ίδιες οι κοπέλες που πόζαραν σε τσαχπίνικη πόζα με το σουτιέν. Αυτό και μόνο δημιούργησε τεράστιο ζήτημα στο περιβάλλον των κοριτσιών, στο σχολείο και στη γειτονιά, παρενέβησαν οι σύλλογοι γονέων, μια κοπέλα αναγκάστηκε να μετακομίσει σε άλλη Πολιτεία. Η υπερασπιστική γραμμή των κοριτσιών ήταν ότι "απλώς δεν ήξεραν κι έκαναν κάτι χαζό". Δηλαδή, ο συνήγορος υπεράσπισης δεν σκέφτηκε καν να υπερασπιστεί το δικαίωμα των έφηβων κοριτσιών να εκφράζονται με αυτόν τον τρόπο φλερτάροντας online με το αγόρι τους. Αντί να γίνει μια κουβέντα για το τι πραγματικά συνέβη, ότι είχαμε παραβίαση ιδιωτικότητας χωρίς τη συγκατάθεση των κοριτσιών, μπήκαν στο στόχαστρο οι ίδιες».
Η καθηγήτρια Λίζα Τσαλίκη μιλά στην «Εφ.Συν.» για τους εκβιασμούς
«Θα βάλουμε την αστυνομία της σκέψης και της ηθικής να καθορίζει τι επιτρέπεται να κάνουμε;»
Τα πεδία ενδιαφέροντος της καθηγήτριας Λίζας Τσαλίκη συμπεριλαμβάνουν την κουλτούρα της πορνογραφίας και τη σεξουαλικότητα, είναι συντάκτρια σχολιασμού στο International Journal of Media and Cultural Politics και μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του Journal of Porn Studies.
Η πρώτη ερώτηση που της απευθύναμε έχει να κάνει με τον ορισμό του φαινομένου της κακόβουλης χρήσης ερωτικών εικόνων χωρίς συναίνεση:υπάρχουν πολύ ισχυρές ενστάσεις από την επιστημονική κοινότητα στο να ονομάζουμε αυτό το υλικό «πορνογραφία», στιγματίζοντας έτσι την ίδια τη γυναίκα. Αντιπροτείνεται μάλιστα να ονομάζεται «σεξουαλική κακοποίηση μέσω της εικόνας».
Ποια είναι η τοποθέτησή της σε αυτό;
«Στον δημόσιο διάλογο η πορνογραφία έχει αρνητικές προσλαμβάνουσες: κάποιος που καταναλώνει ή παράγει τέτοιο υλικό χαρακτηρίζεται προβληματικό άτομο, που χειρίζεται ένα προβληματικό περιεχόμενο. Χαρακτηρίζοντας πορνογραφικά προσωπικά ερωτικά βίντεο πολύς κόσμος είναι σαν να λέει: “Α, αυτές οι νεαρές κοπέλες τα θέλανε και τα πάθανε. Για να γυρίσουν τέτοια βίντεο, θα ήταν τσούλες”.
»Δεν φτάνει ο διασυρμός και το ψυχικό τραύμα, αλλά αυτές οι γυναίκες βρίσκονται και στο στόχαστρο, τις εξευτελίζουμε κοινωνικά. Κανείς δεν λέει ότι έχουν απόλυτο δικαίωμα -όπως πολύς κόσμος που το κάνει- να τραβάνε υλικό με την προσωπική και σεξουαλική τους ζωή.
»Ως πρακτική είναι πολύ κοινή, ανέκαθεν ο κόσμος τη βίωνε, με την τεχνολογία μπορεί και το κάνει πολύ πιο εύκολα. Θα βάλουμε την αστυνομία της σκέψης και της ηθικής να καθορίζει τι επιτρέπεται να κάνουμε; Αντί να συζητήσουμε ότι είναι δικαίωμα στη σεξουαλική έκφραση, κομμάτι της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, ανδρών και γυναικών, παρατηρούμε ότι όταν κάποια γυναίκα το κάνει στιγματίζεται.
»Λόγω των έμφυλων στερεοτύπων, για έναν άντρα εικονιζόμενο σε τέτοιο βίντεο οι περισσότεροι θα έλεγαν “μπράβο, μεγάλε, τι επιβήτορας είσαι εσύ”. Υποθέτω ότι υπάρχουν άντρες θύματα τέτοιου υλικού, όμως αριθμητικά τα περιστατικά αυτά είναι πολύ λίγα σε σχέση με τα αντίστοιχα των γυναικών. Αν μάλιστα δει κανείς τα σχόλια κάτω από τέτοια βίντεο σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα σχόλια για τους άντρες είναι συνήθως επιδοκιμαστικά και βιτριολικά για τις γυναίκες».
Ελεάνα Πανδιά, επικοινωνιολόγος με ειδίκευση στην ψυχολογία των μέσων, υποψήφια διδάκτωρ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
«Οι θύτες απολαμβάνουν τον πόνο που προκαλούν»
«Στο πλαίσιο των ερωτικών σχέσεων η ανταλλαγή σεξουαλικών μηνυμάτων και ερωτικών, ακόμα και γυμνών φωτογραφιών ήταν πάντα απόδειξη του έρωτα, της εμπιστοσύνης, της συμφωνίας που υπογράφουν οι εραστές είτε μέσω επιστολών είτε μέσω video chats. Η πρακτική της αποκάλυψης προσωπικών πληροφοριών και της διαπόμπευσης μετά τον χωρισμό δεν είναι κάτι πρωτοφανές, ούτε σημείο των καιρών μας, απλώς η δυνατότητα που δίνουν τεχνολογίες όπως τα smartphones αποθήκευσης και διαμοιρασμού προσωπικών φωτογραφιών και videos υπερ-εκθέτουν το θύμα σε ένα κοινό που μοιάζει, και πιθανώς είναι, παγκόσμιο.
Ανθρωποι που δεν μπορούν να διαχειριστούν ψύχραιμα και μεγαλόθυμα την απογοήτευση μιας εγκατάλειψης, την προδοσία μιας απιστίας ή ακόμα και τη ματαίωση της απόρριψης εκθέτουν στα μάτια του κοινού σκηνές και σώματα που τους ήταν άλλοτε οικεία, αγαπημένα και πολύτιμα. Αποκαθηλώνουν κι εξευτελίζουν τους πρώην προσφιλείς τους συντρόφους, κάνοντας το ιδιωτικό και προσωπικό, δημόσιο και κοινό.
Το πιο σημαντικό στοιχείο αυτής της πράξης είναι η παραβίαση της εμπιστοσύνης που έδειξε ο/η πρώην σύντροφος. Επιθυμούν να υπενθυμίσουν σε εκείνους τους οποίους θίγουν ότι έχουν ακόμη εξουσία πάνω τους και απολαμβάνουν τον πόνο που τους προκαλούν. Τα θύματα τέτοιων επιθετικών πράξεων νιώθουν αμηχανία και ντροπή και αυτο-ενοχοποιούνται επειδή εμπιστεύτηκαν τον “λάθος άνθρωπο”. Συχνά παρουσιάζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες και κατάθλιψης»
Βασίλης Παπακώστας, διευθυντής της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος
«Μην ντρέπεστε, μη φοβάστε, καταγγείλετε»
Κάθε χρόνο δέκα με δεκαπέντε υποθέσεις revenge porn φτάνουν ως καταγγελία στην αστυνομία. Το φαινόμενο έχει έρθει και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, ωστόσο το γεγονός ότι κάποιοι δράστες ταυτοποιήθηκαν και τους επιβλήθηκαν αυστηρές ποινές λειτουργεί μάλλον αποτρεπτικά.
Ο Bασίλης Παπακώστας είναι ταξίαρχος και διευθυντής της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της ΕΛ.ΑΣ. Συζητήσαμε μαζί του για τις υποθέσεις που αντιμετωπίζει κάθε χρόνο η υπηρεσία του.
Το μήνυμά του προς τα θύματα είναι σαφές: Μην ντρέπεστε, μη φοβάστε, προχωρήστε σε καταγγελία.
«Οι υποθέσεις που οδηγήθηκαν στη Δικαιοσύνη αφορούσαν εκβιασμό μέσω απειλής δημοσιοποίησης υλικού σεξουαλικού περιεχομένου. Η παραβίαση προσωπικών δεδομένων είναι κακουργηματικού χαρακτήρα αδίκημα και επιφέρει βαριές ποινές. Το εύρος των ποινών ποικίλλει, γιατί μπορεί η πρακτική αυτή να συνυπάρχει με τα αδικήματα της εκβίασης, της απειλής ή της άσκησης παράνομης βίας κ.λπ. Τα θύματα είναι κυρίως γυναίκες, έφηβες και μεγαλύτερες. Δεν σημαίνει ότι οι μεγάλες γυναίκες είναι υπεράνω κινδύνου. Οι θύτες αποσκοπούν είτε στο να ξαναβρεθούν ερωτικά είτε να αποκομίσουν οικονομικό όφελος. Είναι λίγο ο πληγωμένος εγωισμός. Πώς με άφησες, θα δεις τώρα...».
● Τι πρέπει να ξέρει όποια γυναίκα βρεθεί σε τέτοια θέση;
«Κατ’ αρχάς πρέπει να το καταγγείλει. Να μην το αποδεχτεί. Να μιλήσει σε κάποιον άνθρωπο που εμπιστεύεται. Να μην υποκύψει σε οποιαδήποτε εκβίαση τέτοιου τύπου. Δεν θα πρέπει ούτε να στέλνει τέτοιο υλικό ούτε να φωτογραφίζεται σε προσωπικές στιγμές. Μπορεί ακόμα και να χάσει τη συσκευή της και να βρεθεί στα χέρια τρίτου. Πολύ περισσότερο, να μην κοινοποιεί ευαίσθητο περιεχόμενο σε κανάλια δικτύωσης, ούτε σε άτομα που δεν γνωρίζει πολύ καλά. Κανονικά δεν πρέπει να κοινοποιεί καθόλου γυμνές φωτογραφίες και βίντεο. Πρέπει να αποφεύγεται».
Γράφουν: Ντίνα Δασκαλοπούλου, Αφροδίτη Τζιαντζή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.