Προσφυγικό: 5 χρόνια μετά τη «Συμφωνία της Ντροπής» ΕΕ-Τουρκίας

Γράφει: Χριστίνα Ζιάκκα

Σαν σκηνές χιλιοπαιγμένης ταινίας, η επίσκεψη σε Σάμο και Λέσβο της Επιτρόπου για τις Εσωτερικές Υποθέσεις της Ε.Ε., Ίλβα Γιόχανσον, στα τέλη Μάρτη, οι αυτοψίες για τα νέα Κέντρα Κράτησης, οι συναντήσεις με δημοτικές αρχές, τον Υπ. Μετανάστευσης Ν. Μηταράκη, τον πρωθυπουργό και οι κούφιες δηλώσεις περί… προόδου που έχει σημειωθεί στα Κέντρα προσφύγων. Πριν την επίσκεψη της η Επίτροπος είχε αναρτήσει και άρθρο στη σελίδα της Ευρ. Επιτροπής, υπό τον γενικό τίτλο «Η Άνοιξη είναι η καλύτερη εποχή για να προετοιμαστεί κανείς για τον χειμώνα. Γιατί επισκέπτομαι τώρα τη Λέσβο».1 

Στην πραγματικότητα αυτό που φαίνεται πως ισχύει για την κυβέρνηση και την Επίτροπο είναι πως η Άνοιξη είναι η καλύτερη εποχή για να ειπωθούν ξεδιάντροπα ψέματα για την κατάσταση των προσφύγων στα ελληνικά νησιά και για τις δήθεν επιτυχίες της ελληνικής και της ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας. Τις μέρες του «Λέανδρου» ή των καταιγίδων και των πλημμυρών η γενική εικόνα στον λασπότοπο του Καρά Τεπέ θα έκανε ασύλληπτη αντίθεση με όσα μας λέει η κυρία Επίτροπος. 

Η πικρή αλήθεια όμως είναι πως οι εδώ ιθύνοντες θα ‘πρεπε να είχαν συμβουλέψει την Επίτροπο να ‘ρθει αργότερα, γιατί είναι φρέσκοι ακόμα οι τάφοι των δύο τελευταίων νεκρών προσφύγων στα Κέντρα Κράτησης της Κω και της Κορίνθου. Του Macky Diabate από την Γουινέα που έμεινε αβοήθητος για 3 μέρες και πέθανε από κρίση περιτονίτιδας στην Κω και του 24χρονου Κούρδου εκ Τουρκίας που αυτοκτόνησε στην Κόρινθο, μόλις του ανακοινώθηκε νέα παράταση κράτησης λόγω έλλειψης νομιμοποιητικών εγγράφων. 

Πέντε χρόνια από την Συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας

Καθώς συμβαίνουν τα παραπάνω γεγονότα έχουμε τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από την υπογραφή της Συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας, στις 18 Μάρτη του 2016.2 Μια συμφωνία που επέβαλε τότε το ευρωπαϊκό διευθυντήριο, με στόχο τη δραστική μείωση των προσφυγικών ροών μέσω της ανατολικής Μεσογείου στην Ελλάδα και στη συνέχεια στην Ε.Ε. Είχε προηγηθεί το 2015, η είσοδος πάνω από 850.000 προσφύγων μέσω των ελληνικών νησιών και το σπασμωδικό κλείσιμο των συνόρων από τα κράτη του λεγόμενου «Βαλκανικού διάδρομου» της Ε.Ε. 

Η Συμφωνία ήταν ένα κυνικό παζάρι που ανέστειλε τα κατοχυρωμένα με διεθνείς συνθήκες δικαιώματα των προσφύγων, διευκόλυνε επίσημες απελάσεις/επιστροφές, αλλά και παράνομες επαναπροωθήσεις από το Ελληνικό Λιμενικό προς την Τουρκία, υπό την επίβλεψη της FRONTEX (της ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής/ακτοφυλακής). 

Η Συμφωνία πρόσφερε δύο βασικά μπόνους για την Τουρκία: την χρηματοδότηση της με ευρωπαϊκά κονδύλια για να μπλοκάρει στην επικράτεια της τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες και την «ανταλλαγή» κάθε Σύριου που απελαυνόταν πίσω στην Τουρκία από την Ελλάδα με έναν Σύριο πρόσφυγα της Τουρκίας που θα έμπαινε σε πρόγραμμα μετεγκατάστασης σε χώρα της Ε.Ε. 

Η Ευρωπαϊκή, η Τουρκική και η Ελληνική άρχουσα τάξη και οι κυβερνήσεις τους, σήμερα πίνουν νερό στο όνομα αυτής της Συμφωνίας, υπόσχονται την επικαιροποίηση της και νέες καλύτερες χρηματοδοτήσεις. Και όλα δείχνουν πως και στην Ισπανία και την Ιταλία αναζητούν παρόμοια φόρμουλα για να κλείσουν και τα δικά τους περάσματα. 

Όχι όμως γιατί υπάρχει κάποια «κρίση» λόγω μεγάλων αριθμών προσφύγων που περνούν στα ευρωπαϊκά σύνορα. Σ’ αυτό έχει παίξει ρόλο και η πανδημία covid-19. Χαρακτηριστικά, το 2020 οι συνολικές προσφυγικές ροές στην Ελλάδα ήταν εξαιρετικά περιορισμένες: 6.000 μέσω στεριάς (Έβρος) και 9.700 μέσω θάλασσας (νησιά Αιγαίου) συνολικά 15.700.3

Νυν υπέρ πάντων η Ευρώπη-Φρούριο

Η κοινή λογική λέει πως 15.700 αιτητές ασύλου δεν αποτελούν «βάρος» για την Ε.Ε., μια υπερδύναμη με 27 κράτη-μέλη, με 446 εκ. πληθυσμό και με περίπου 14 τρισεκατομμύρια ευρώ ΑΕΠ. 4  

Για την ιμπεριαλιστική όμως και βάρβαρη λογική της Ευρώπης-φρούριο, δεν είναι ανεκτές οι ανθρώπινες ανάγκες και τα δημοκρατικά δικαιώματα των προσφύγων, ακόμη κι αν ο αριθμός τους είναι ασήμαντος. Όπως αντίστοιχη είναι η δυσανεξία του ευρωπαϊκού καπιταλισμού για τα δικαιώματα και τις ανάγκες των ντόπιων εργαζομένων, της νεολαίας και των λαϊκών στρωμάτων.  

 Δεν θα περιμέναμε ποτέ βέβαια από την Επίτροπο, το Ευρωπαϊκό Διευθυντήριο και την Ελληνική κυβέρνηση, να παρουσιάσουν έναν πλήρη απολογισμό με βάση τους διακηρυγμένους στόχους της Συμφωνίας. Γιατί στην πραγματικότητα στοχεύει στη δημιουργία μιας τεράστιας ανθρώπινης παγίδας στα ελληνικά νησιά, χωρίς ορατό τέλος, για όσους τόλμησαν να κυνηγήσουν το όνειρο της εισόδου στην Ε.Ε. 

Οι πρόσφυγες συνεχίζουν να πεθαίνουν στο Αιγαίο

Από τον δηλωμένο στόχο για 160.000 μετεγκαταστάσεις προσφύγων σε άλλες χώρες της Ε.Ε., από αυτούς που έφταναν σε Ελλάδα και Ιταλία, τελικά μετεγκαταστάθηκαν μόνο 21.999 από την Ελλάδα και περίπου 45.900 από την Ιταλία που αντιστοιχεί μόλις στο 28.7% του στόχου των μετεγκαταστάσεων! 5 Οι αριθμοί που μετεγκαταστάθηκαν σε άλλες χώρες της ΕΕ είναι απλά μηδαμινοί! 

Η ελληνική κυβέρνηση και η Ευρ. Ένωση εγκαλούν όσους τους ασκούν κριτική ότι δεν βλέπουν την μείωση του αριθμού των θανάτων στο Αιγαίο ως αποτέλεσμα της Συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας.Οι πρόσφυγες εξακολουθούν όμως να πνίγονται στο Αιγαίο, σε μικρότερους μεν αριθμούς αλλά σε μεγαλύτερη αναλογία από προηγούμενα χρόνια. 

Μπορεί όντως οι θάνατοι στο Αιγαίο από 799 στη διάρκεια του 2015 να έπεσαν στους 102 το 2020, αλλά στην πραγματικότητα η επικινδυνότητα του Αιγαίου έχει καταστεί μεγαλύτερη αν δεί κάποιος τις αναλογίες:  Το 2015 μπήκαν στην Ελλάδα από τα νησιά 856.723 πρόσφυγες/μετανάστες, συνεπώς η αναλογία θανάτων σε σχέση με το συνολικό αριθμό ήταν ένας θάνατος για κάθε 1.072 αφίξεις. Ενώ το 2020 μπήκαν 9.714 πρόσφυγες στα νησιά, δηλαδή η αναλογία ήταν ένας θάνατος για κάθε 95 αφίξεις, καθιστώντας το Αιγαίο δέκα φορές πιο επικίνδυνο και θανατηφόρο για τους πρόσφυγες, τις οικογένειες και τα παιδιά τους! 6 

Για τις απάνθρωπες συνθήκες ζωής των προσφύγων στα Κέντρα Κράτησης των Νησιών, ως απότοκο της Συμφωνίας, έχουμε αναφερθεί πολλές φορές και κάθε φορά εκπλησσόμαστε δυσάρεστα για το πόσο χειρότερα είναι τα πράγματα. (διαβάστε εδώ, εδώ & εδώ) Πρόκειται για νησιά-φυλακές προσφύγων, που καταστρατηγούν όλα τα δικαιώματα που παραχωρούνται στους πρόσφυγες με βάση τις διεθνείς συνθήκες. 

Παράλληλα και αναπόφευκτα, βέβαια, με βάση τις πολιτικές που ακολουθούνται, έχει ενισχυθεί η τοξική ατμόσφαιρα και οι ξενόφοβες αντιδράσεις στο εσωτερικό των τοπικών κοινωνιών που συνθλίβονται από τα πολλαπλά αδιέξοδα. 

Να παλέψουμε

Καλύτερη ζωή για τους πρόσφυγες, καλύτερη ζωή για τους ντόπιους δεν πρόκειται να υπάρξει αν δεν παλέψουμε για:

• Την κατάργηση της Συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας και ενάντια στον εγκλωβισμό των προσφύγων. Για το δικαίωμα αυτών των ανθρώπων να διαλέξουν που θα ζήσουν. Και για τον καταμερισμό τους σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. αναλογικά με βάση τον πληθυσμό και την οικονομική κατάσταση.
• Να κλείσει το Καρά Τεπέ και όλοι οι προσωρινοί και απάνθρωποι καταυλισμοί προσφύγων. Όχι στις κλειστές Δομές-Φυλακές.
• Αποσυμφόρηση άμεσα όλων των υπερσυνωστισμένων Κέντρων και αναλογικός επιμερισμός των προσφύγων σε όλη την επικράτεια σε μικρές, αξιοπρεπείς, ελεγχόμενες δημοκρατικά από τις τοπικές κοινωνίες, δομές. Με ειδική πρόνοια για τα παιδιά, τις οικογένειες, τους υπερήλικες, τους αρρώστους και τις ευάλωτες ομάδες.
• Να δημιουργήσουμε γέφυρες συνεννόησης με τους πρόσφυγες και να εντάξουμε στους αγώνες μας στις περιοχές μας αιτήματα για: αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων και πλήρη πρόσβαση για αυτούς και τα παιδιά τους σε υγεία, παιδεία, πρόνοια, νομική βοήθεια.
• Να συμβάλουμε στα διεθνή κινήματα ενάντια στον πόλεμο και τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Γιατί χωρίς το τέλος των πολέμων και χωρίς πολιτικές γενναίας οικονομικής βοήθειας προς τις πληγείσες  περιοχές του πλανήτη, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να μην έχουν άλλη επιλογή από το να ξεριζώνονται.
• Να παλέψουμε ενάντια στην Ευρώπη φρούριο και για μια ενωμένη σοσιαλιστική Ευρώπη, σε εθελοντική, δημοκρατική και ισότιμη βάση, γιατί όσο επιβιώνει το καπιταλιστικό σύστημα τα δικαιώματα όχι μόνο των προσφύγων αλλά όλων μας, θα συνθλίβονται μαζί με το βιοτικό μας επίπεδο και τις κοινωνικές παροχές.