«Είμαι ενώπιόν σας. Είμαι διατεθειμένος να συμβληθώ με το κεφάλι ψηλά εις το εκτελεστικόν απόσπασμα». Με αυτά τα λόγια, ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος κλείνει τη μακρόσυρτη απολογία του κατά τη διάρκεια της «Δίκης της Χούντας», η απόφαση της οποίας εκδόθηκε από το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών, στις 24 Αυγούστου 1975.
Ο δρόμος προς την «ελληνική Νυρεμβέργη»
Η αντίστροφη μέτρηση για την πτώση της Χούντας της 21ης Απριλίου και την «ελληνική Νυρεμβέργη» ξεκινά έναν περίπου χρόνο νωρίτερα, όταν στις 15 Ιουλίου 1974 πραγματοποιείται κατ' εντολή της Χούντας πραξικόπημα στην Κύπρο, με σκοπό την ανατροπή του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπου Μακάριου, και την επίτευξη της ένωσης με την Ελλάδα. Το πραξικόπημα προκάλεσε την τουρκική εισβολή στις 20 Ιουλίου και τελικά την κατάληψη του 36% των εδαφών του νησιού από την Τουρκία. Η εθνική καταστροφή -που μεταφράστηκε σε εκτοπισμό 180.000 Ελληνοκυπρίων και τον θάνατο άλλων 3.000- προκαλεί την κατάρρευση της Χούντας στις 24 Ιουλίου 1974. Την ίδια ημέρα φτάνει στην Αθήνα με το προεδρικό αεροπλάνο της Γαλλικής Δημοκρατίας ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Κάτω από το βάρος της κυπριακής τραγωδίας και με ζωντανά ακόμα τα εμφυλιοπολεμικά πάθη, η Ελλάδα μπαίνει στην εποχή της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας, που παραμένει μέχρι σήμερα το μακροβιότερο και δημοκρατικότερο πολίτευμα στην ιστορία της χώρας.
Στο εδώλιο
Έναν χρόνο και τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 28 Ιουλίου 1975, οι πρωταίτιοι της Χούντας θα καθίσουν στο εδώλιο για τα αδικήματα της εσχάτης προδοσίας μέσω της βίαιης κατάλυσης της δημοκρατίας και της στάσης κατά την Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Κομβικό σημείο στην έκβαση της δίκης είναι η στιγμή, όταν το έγκλημα της επιβολής στρατιωτικού πραξικοπήματος χαρακτηρίζεται από το δικαστήριο στιγμιαίο και όχι συνεχές. Με άλλα λόγια, θεωρήθηκε ότι το έγκλημα ολοκληρώθηκε όταν οι πραξικοπηματίες πήραν με τη βία την εξουσία και όχι όταν έπεσε η Χούντα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να οδηγηθούν στο εδώλιο μόνο όσοι συνεργάστηκαν με τους πραξικοπηματίες κατά την προσπάθεια ανάληψης στην εξουσία και όχι η πλειονότητα όσων συνεργάστηκαν μαζί τους σε όλη τη διάρκεια της Επταετίας.
Ο νομικός χαρακτηρισμός του αδικήματος ως στιγμιαίου έχει ως αποτέλεσμα οι κατηγορίες να βαρύνουν μόνο όσους συνδέθηκαν με το πραξικόπημα κατά την εγκαθύδρισή του, δηλαδή 24 απόστρατους αξιωματικούς του στρατού ξηράς και της αεροπορίας. Από αυτούς, 20 θα καθίσουν στο εδώλιο του κατηγορουμένου, τρεις θα φυγοδικήσουν, ενώ ένας, ο Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος, θα δικαστεί την ίδια περίοδο στο στρατοδικείο με κατηγορίες βασανισμών και η υπόθεσή του διαχωρίζεται.
Ο στόχος της δίκης ήταν διττός: αφενός να αποδοθεί δικαιοσύνη και να δικαιωθεί το δημοκρατικό αίσθημα της ελληνικής κοινωνίας, αφετέρου να μπει ένα τέλος στη μακρά πολιτική διχόνοια μεταξύ της Δεξιάς και της Αριστεράς, ώστε να επικρατήσει κλίμα ενότητας στην πολιτική ζωή της χώρας, με την παράλληλη απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων από τους τόπους εξορίας. Και οι δύο στόχοι ήταν απαραίτητοι για να μην έχει το νέο δημοκρατικό πολίτευμα την τύχη της μεταπολεμικής -και σε πολλά σημεία κολοβής- δημοκρατίας που εγκαθιδρύθηκε μεταπολεμικά και ανατράπηκε από τη Χούντα.
«Και όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια»
Η δίκη διαρκεί περίπου έναν μήνα και ολοκληρώνεται στις 29 Αυγούστου 1975. Η απόφαση του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών καταδικάζει σε στρατιωτική καθαίρεση και θάνατο τους τρεις «αρχιτέκτονες» του πραξικοπήματος, Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο. Ο Δημήτριος Ιωαννίδης καταδικάζεται σε στρατιωτική καθαίρεση και ισόβια.
Εκτός από την επιβολή της θανατικής ποινής στους τρεις πραξικοπηματίες, συνολικά οκτώ κατηγορούμενοι καταδικάζονται σε ισόβια, επτά σε ποινές πρόσκαιρης κάθειρξης, ενώ δύο αθωώνονται. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετατρέπει, την ίδια μέρα, τις θανατικές ποινές σε ισόβια. «Και όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια», είπε ο ίδιος μετά τη μετατροπή της θανατικής ποινής, θέλοντας να ξεκαθαρίσει ότι οι πραξικοπηματίες δεν θα παραμείνουν ατιμώρητοι.
Παπαδόπουλος: «Δεν υπήρξα απάνθρωπος»
Κατά την απολογία του, ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος αρνήθηκε τις κατηγορίες και υποστήριξε τόσο το πραξικόπημα, όσο τα όσα συνέβησαν στο Πολυτεχνείο:
Κύριε Πρόεδρε, Κύριοι Εφέται,
Δεν αποδέχομαι την θέσιν του κατηγορουμένου […] Δεν ξέρω τι άλλο κακόν ή καλόν έπραξεν η Επανάστασις κατά την διαδρομήν της από την ζωήν της χώρας, είμαι υποχρεωμένος όμως σήμερον να αναφέρω ενώπιόν σας δείγματα τινά της προσπαθείας την οποίαν αναλάβομεν εν συνειδήσει ότι προσφέραμε κάποιας μορφής έργον εις τον τόπον. Ως προς το ψωμί, την οικονομίαν, παραλάβαμεν το εθνικόν εισόδημα εις τα 565 δολάρια και παραδώσαμε την διαχείρισιν της εξουσίας όταν ανετράπημεν εις 1.100. Παραλάβαμεν τον προϋπολογισμόν της χώρας εις το ύψος των 29 δισεκατομμυρίων και παραδώσαμεν την αρχήν, με τον προϋπολογισμόν της χώρας εις 109 δισεκατομμύρια. Παραλάβαμεν το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας εις τα 200 εκατομμύρια δολάρια και το παραδώσαμεν εις τον ένα δισεκατομμύριον πεντήκοντα εκατομμύρια δολάρια.
[…] Παιδεία! 2,4 δισεκατομμύρια ήσαν αι δαπάναι του προϋπολογισμού υπέρ της παιδείας όταν αναλάβομεν την αρχήν. Και παραδώσαμεν κονδύλιον εγγεγραμμένον εις τον προϋπολογισμόν ύψους 15 δισεκατομμυρίων.
[…] Και έρχομαι εις το τμήμα το αναφερόμενον, εις το τμήμα Ελευθερία. Βεβαίως επρόκειτο κατά την πολιτολογίαν περί δικτατορικού καθεστώτος. Είχαν ανασταλεί αι πολιτικαί ελευθερίαι του Ελληνικού Λαού. Κατά συνείδησιν δεν υπήρξα ουδ' επί στιγμήν κατά την διαδρομήν της μέχρι αυτής της στιγμής ζωής μου κατά τας αντιλήψεις μου τύραννος ή τυραννικός. Ουδέποτε επίστεψα ως πολίτευμα την τυραννίαν. Εάν θέλετε δε εις την ενάσκησιν των καθηκόντων μου, ασκών την εξουσίαν, ουδεμίαν στιγμήν επολιτεύθην εις τον χώρον που εκινούμην με διαδικασίες άλλες από τις διαδικασίες του διαλόγου της Δημοκρατίας. […] Αποκλειστικός σκοπός μου υπήρξε η ταχυτέρα επαναφορά της εξουσίας εις χείρας του κυριάρχου λαού. Δεν με εβοήθησε ουδείς, διότι ουδείς επίστευεν μόνον ως σκοπόν την αποκατάστασιν της Δημοκρατίας.
Για την καταστολή της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου ο Παπαδόπουλος ανέφερε:
Είναι αγνή, είναι άδολη, είναι άμετρη εις τας τάσεις για να μην πω εις την λατρείαν την οποίαν έχουν οι νέοι προς την ελευθερίαν. Γι' αυτό και παντού ανά την γήν χρησιμοποιούνται ως η ζύμη επάνω εις την οποία πλάθονται όλαι αι εξεγέρσεις, τη χρησιμοποιήσει αυτής της τάσεως των νέων από την αγάπην τους προς την ελευθερίαν.
[…] Έπρεπε να εξασφαλίσω υπέρ των πολλών το έννομον αγαθόν της δημοσίας τάξεως και δημοσίας ασφαλείας. Έπρεπε να προστατεύσω την ζωήν και τας περιουσίας των πολιτών ανεξαρτήτως πολιτικών ευθυνών, ανεξαρτήτως του αν ήμουν νόμιμος ή παράνομος και ανεξαρτήτως αν ήσκουν νομίμως ή διά της βίας την εξουσίαν.
Τούτο δε και έπραξα. Εγώ απεφάσισα την ενίσχυσιν των Αστυνομικών δυνάμεων διά τμημάτων του Στρατού: Όταν αι Αστυνομικαί δυνάμεις απώλεσαν την ικανότητα να επιβάλουν την τάξιν. Εγώ απεφάσισα την επέμβασιν διά την εκκένωσιν του Πολυτεχνείου και την εξαφάνισιν του πυρήνος της εστίας της όλης αναταραχής.
Δεν υπήρξα απάνθρωπος σε καμία στιγμή της ζωής μου. Εσεβάστηκα πάντοτε την ανθρωπίνην ζωήν και την ανθρωπίνην αξιοπρέπειαν. Με αυτοθυσίαν θα προησπιζόμην την ζωήν του οιουδήποτε συνανθρώπου μου. Εκείνην όμως την στιγμήν είχα καθήκον, μιάς και καλώς ή κακώς ήσκον την εξουσίαν, να επιβάλω την τάξιν. Και η τάξις επιβάλλεται με νομίμως καθωριζομένας διαδικασίας. Ουδέν πέραν, ουδέν πλέον, αλλά και ουδέν έλαττον έπραξα των υπό του νόμου προβλεπομένων διαδικασιών.
[…] Υπήρξα ο αρχηγός της Επαναστάσεως, είμαι ενώπιόν σας ο τύραννος. Έχετε εμέ.Είμαι διατεθειμένος να συμβληθώ με το κεφάλι ψηλά εις το εκτελεστικόν απόσπασμα.
Οι δίκες των βασανιστών
Το καλοκαίρι του 1975 ξεκινούν και οι ξεχωριστές δίκες των βασανιστών της Χούντας, με την κατηγορία του βασανισμού πολιτών. Στο εδώλιο βρίσκονται δεκάδες αξιωματικοί και οπλίτες που υπηρέτησαν στην Ειδική Ασφάλεια και την ΕΑΤ-ΕΣΑ (Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας) την περίοδο της Επταετίας, όπως ο διοικητής της ΕΑΤ-ΕΣΑ Θεόδορος Θεοφιλογιαννάκος (κάθειρξη 20 ετών) και ο Νικόλαος Χατζηζήσης (κάθειρξη 23 ετών). Δύο από τους κατηγορούμενος, ο Ευάγγελος Μάλλιος και ο Πέτρος Μπάμπαλης, αθωώνονται, όμως αργότερα δολοφονούνται από τις τρομοκρατικές οργανώσεις «17 Νοέμβρη» και «Ιούνης '78» αντίστοιχα.
«Με έβαλαν να βοσκήσω χορτάρι σαν πρόβατο»
Ο Ιωάννης Κοντός, που υπηρέτησε στην ΕΣΑ και παρουσιάστηκε ως μάρτυρας κατηγορίας, είπε σε μία δίκη για την εκπαίδευση των βασανιστών:
Από τον Σεπτέμβριο του 1971 μέχρι τον Αύγουστο του 1973 υπηρέτησα στην ΕΣΑ […] Μας παρέλαβαν οι υπαξιωματικοί εκπαιδευτές και γονατιστοί -κατόπιν βεβαίως ξυλοδαρμού- μας πήγαν στο άγαλμα της 21ης Απριλίου. Εκεί ορκιστήκαμε στο άγαλμα και στον διευθυντή μας. Αργότερα, με ξυλοδαρμούς πάντοτε, άρχισε η βασική εκπαίδευση η οποία ήταν: Ξύλο, πρωινό φαγητό, ξύλο, μεσημεριανό φαγητό, ξύλο, βραδινό φαγητό, ξύλο και ύπνος. Αυτή ήταν η εκπαίδευσή μας επί 90 ημέρες. Υποβληθήκαμε σε πολλά βασανιστήρια […] Μας κρεμούσαν από τα δένδρα. Προσωπικά με έβαλαν να βοσκήσω χορτάρι σαν πρόβατο. Δεν υπήρχε καμία δηλαδή αξιοπρέπεια για τον στρατιώτη. Σηκώναμε τζιπ στην ανάταση και τρέχαμε.
[...] Επί τρεις μήνες γινόταν αυτή η εκπαίδευση και προσπαθούσαν να μας μυήσουν στις ιδέες τους. Εκλήθην να υπηρετήσω την πατρίδα μου και ήμουν περήφανος για αυτό το πράγμα. Αλλά αργότερα κατάλαβα, ότι δεν υπηρέτησα την πατρίδα μου αλλά τις διεστραμμένες ιδέες ορισμένων αξιωματικών».
Τσάι πάρτι (με φρυγανιές)
Τα βασανιστήρια που επιβάλλονταν στους κρατούμενους ήταν καλά μελετημένα ονομάζονταν «Σχέδια». Ήταν αριθμημένα και διαβαθμισμένα ανάλογα με την αυστηρότητά τους. Το «Σχέδιο Ένα» -που ονομαζόταν και «τσάι πάρτι»- θεωρούνταν ήπιο. Πέντε άνδρες εισάβαλλαν στο κελί, ουρλιάζοντας και κραυγάζοντας. Έσπρωχναν, έβριζαν και χτυπούσαν τον κρατούμενο για να τον τρομοκρατήσουν. Στο «Σχέδιο Δύο», γνωστό και ως «τσάι πάρτι με φρυγανιές», άδειαζαν το κελί από έπιπλα και δύο άνδρες χτυπούσαν τον κρατούμενο με γροθιές, κλοτσιές και γκλομπ, ουρλιάζοντας και βρίζοντας. Το «Σχέδιο Τρία» ήταν γνωστό ως «δοκιμασία της ορθοστασίας», όπου οι βασανιστές υποχρέωναν τον κρατούμενο να σταθεί μέσα σε ένα μικρό κύκλο διαμέτρου περίπου 36 εκατοστών και τον χτυπούσαν αν έβγαινε έξω από τα όριά του. Οκτώ φρουροί, σε τρίωρες βάρδιες, παρακολουθούσαν προσεκτικά τον κρατούμενο 24 ώρες το 24ωρο. Το βασανιστήριο διαρκούσε ημέρες, χωρίς να παρέχεται τροφή και νερό στον κρατούμενο. Τον εμπόδιζαν να πιει ακόμη και το νερό από το καζανάκι ή τα ούρα του.
Το αποτέλεσμα της Επταετίας και των βασανιστηρίων ήταν η σωματική και ψυχική εξόντωση τόσο των βασανιζομένων, όσο και αυτών που βασανίστηκαν για να βασανίσουν. Όπως αναφέρει ανώνυμα ένας από αυτούς στο βιβλίο της Μίκα Χαρίτου-Φατούρου Ο βασανιστής ως όργανο της κρατικής εξουσίας (εκδ. Ελληνικά Γράμματα), «Δεν ειναι μόνο ο στιγματισμός σου από μια τέτοια κατάσταση. Είναι ότι από άνθρωπο, σε μεταμόρφωναν σε ζώο».
Τα βασανιστήρια που επιβάλλονταν στους κρατούμενους ήταν καλά μελετημένα ονομάζονταν «Σχέδια». Ήταν αριθμημένα και διαβαθμισμένα ανάλογα με την αυστηρότητά τους. Το «Σχέδιο Ένα» -που ονομαζόταν και «τσάι πάρτι»- θεωρούνταν ήπιο. Πέντε άνδρες εισάβαλλαν στο κελί, ουρλιάζοντας και κραυγάζοντας. Έσπρωχναν, έβριζαν και χτυπούσαν τον κρατούμενο για να τον τρομοκρατήσουν. Στο «Σχέδιο Δύο», γνωστό και ως «τσάι πάρτι με φρυγανιές», άδειαζαν το κελί από έπιπλα και δύο άνδρες χτυπούσαν τον κρατούμενο με γροθιές, κλοτσιές και γκλομπ, ουρλιάζοντας και βρίζοντας. Το «Σχέδιο Τρία» ήταν γνωστό ως «δοκιμασία της ορθοστασίας», όπου οι βασανιστές υποχρέωναν τον κρατούμενο να σταθεί μέσα σε ένα μικρό κύκλο διαμέτρου περίπου 36 εκατοστών και τον χτυπούσαν αν έβγαινε έξω από τα όριά του. Οκτώ φρουροί, σε τρίωρες βάρδιες, παρακολουθούσαν προσεκτικά τον κρατούμενο 24 ώρες το 24ωρο. Το βασανιστήριο διαρκούσε ημέρες, χωρίς να παρέχεται τροφή και νερό στον κρατούμενο. Τον εμπόδιζαν να πιει ακόμη και το νερό από το καζανάκι ή τα ούρα του.
Το αποτέλεσμα της Επταετίας και των βασανιστηρίων ήταν η σωματική και ψυχική εξόντωση τόσο των βασανιζομένων, όσο και αυτών που βασανίστηκαν για να βασανίσουν. Όπως αναφέρει ανώνυμα ένας από αυτούς στο βιβλίο της Μίκα Χαρίτου-Φατούρου Ο βασανιστής ως όργανο της κρατικής εξουσίας (εκδ. Ελληνικά Γράμματα), «Δεν ειναι μόνο ο στιγματισμός σου από μια τέτοια κατάσταση. Είναι ότι από άνθρωπο, σε μεταμόρφωναν σε ζώο».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.