Ποδόσφαιρο: εμπορευματοποίηση και οπαδοί

Στα πλαίσια του 24ου κάμπινγκ Antinazizone – YRE διοργανώθηκε την Τετάρτη 2/8 συζήτηση με θέμα: «Ποδόσφαιρο: η εμπορευματοποίηση και ο ρόλος των οπαδών σήμερα» με ομιλητές τον Αντώνη Δημάκη και τον Δημήτρη Πανταζόπουλο.

***

Ο Αντώνης Δημάκης αναφέρθηκε αρχικά στην εμπορευματοποίηση του ποδοσφαίρου, τα νέα μεγαλύτερα γήπεδα, τα ακριβότερα εισιτήρια, τις εξωφρενικές μεταγραφές, τους περιορισμούς στην ελεύθερη έκφραση των οπαδών που υποστηρίζουν μια ομάδα, την καταστολή όσων διαφωνούν με τη μετατροπή της ομάδας σε μαγαζί του προέδρου. Αναφέρθηκε επίσης στο παγκόσμιο κύκλωμα νόμιμου ή παράνομου στοιχηματισμού, μιας κατάστασης εντελώς παρασιτικής και επικίνδυνα εθιστικής ιδιαίτερα για τα χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα.

Ως προς τα οικονομικά στοιχεία, αναφέρθηκε στο συνολικό τζίρο των ευρωπαϊκών ποδοσφαιρικών κλαμπ που έχει πλέον αγγίξει τα 17 δις ευρώ ύστερα από μία εικοσαετία συνεχόμενων αυξήσεων. Οι τέσσερις πρώτες ομάδες του Τσάμπιονς Λιγκ αποτιμούνται στα 2 δισ. ευρώ. Το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο απολαμβάνει μία εποχή ανεπανάληπτων επενδύσεων σε γηπεδικές υποδομές, με 58 νέα γήπεδα να έχουν κατασκευαστεί την τετραετία 2014-17, όταν τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια χτίστηκαν 23.

Την ίδια ώρα που για τις κορυφές το ποδόσφαιρο αποτελεί μια κερδοφόρα επιχείρηση, υπάρχουν και μερικά σημαντικά παραδείγματα κινηματικής δράσης των οργανωμένων οπαδών, όπως, για παράδειγμα, αυτό της Τουρκίας του 2013. Στο μεγάλο κίνημα για την υπεράσπιση του πάρκου Γκεζί, χιλιάδες διαδήλωσαν με τη γηπεδική τους ταυτότητα, από 3 διαφορετικές ποδοσφαιρικές ομάδες, που μέχρι εκείνη τη στιγμή θεωρούνταν θανάσιμοι εχθροί. Αξιοποιώντας μάλιστα την εμπειρία του γηπέδου, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην περιφρούρηση των διαδηλώσεων.

Στην Ελλάδα, την περίοδο του δημοψηφίσματος, το «ΟΧΙ» έγινε πανό σε γήπεδα, ενώ σε μια σειρά ομάδες, η αντιφασιστική μερίδα των οπαδών, παλεύει ενάντια στα ακροδεξιά και ρατσιστικά στοιχεία, προσπαθώντας να κερδίσει έδαφος απέναντί τους.

Την ίδια ώρα βέβαια, ιδιαίτερα σε φάσεις υποχώρησης του κινήματος, κυριαρχεί η λογική της υποταγής στον πρόεδρο σωτήρα και το no politica, δηλαδή καμουφλαρισμένες, ή όχι και τόσο καμουφλαρισμένες μορφές ενός συγκεκριμένου πολιτικού χώρου όπου ανθεί ο σεξισμός, ο ρατσισμός, η ομοφοβία, ο εθνικισμός.

Απαιτείται επομένως να οργανωθεί το υγιές κομμάτι, αυτό που δεν αποτελεί οπαδικό στρατό, αυτό που καταλαβαίνει ότι «αγαπάω την ομάδα μου» δε σημαίνει να λέω πάντα ναι σε όσα λέει ο πρόεδρος, αυτό που πηγαίνει στο γήπεδο για να χαρεί το παιχνίδι, που θέλει να πάει και να γυρίσει με ασφάλεια, που δε νιώθει την ανάγκη να πλακωθεί με τον αντίπαλο, απλά και μόνο επειδή υποστηρίζει διαφορετική ομάδα.

***

Ο Δημήτρης Πανταζόπουλος ξεκίνησε λέγοντας ότι το μοντέρνο ποδόσφαιρο είναι γέννημα της ανόδου του νεοφιλελευθερισμού στην Ευρώπη. Η κυβέρνηση Θάτσερ επέβαλε αυστηρούς όρους στο ποδόσφαιρο, ενώ παράλληλα αξιοποίησε την τραγωδία στο Χίλσμπορο για να συκοφαντήσει ολόκληρη την πόλη του Λίβερπουλ, τους οπαδούς της ομάδας και το εργατικό κίνημα της πόλης. Πέρασαν δεκαετίες μέχρι τα δικαστήρια να αποφανθούν τελεσίδικα ότι την ευθύνη για την τραγωδία φέρει η αστυνομία.

Είναι λογικό η αστική τάξη να επιδιώκει να κυριαρχήσει στο ποδόσφαιρο, αφενός επειδή είναι μια εξαιρετικά προσοδοφόρα επιχείρηση, από την άλλη για να ελέγχει και να χρησιμοποιεί για δικό της όφελος τους «οπαδικούς στρατούς».

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σαπίλας που επικρατεί στις κορυφές του παγκόσμιου ποδοσφαίρου, είναι η τυπικά παράνομη (με βάση τους κανονισμούς της FIFA) μεταγραφή των 222 εκατομμυρίων ευρώ του Νειμάρ στην Παρί Σεν Ζερμέν. Όταν όμως διακυβεύονται τόσο μεγάλα συμφέροντα, βρίσκεται πάντα τρόπος να παρακάμπτονται οι κανονισμοί. Όλες οι αθλητικές εφημερίδες σήμερα γράφουν ανοιχτά ότι θα βρεθεί σίγουρα τρόπος η μεταγραφή να γίνει «νόμιμα», την ώρα που όλοι επίσης γνωρίζουν ότι στην ουσία της παραμένει παράνομη.

Το ερώτημα που κυκλοφορεί σε μεγάλο βαθμό στο χώρο των κινημάτων και της Αριστεράς, είναι αν αξίζει τον κόπο να ασχολούμαστε με το ποδόσφαιρο, από τη στιγμή που κυριαρχείται από τη λογική του κέρδους, όπως και από στοιχεία ρατσισμού, εθνικισμού, σεξισμού και χουλιγκανισμού. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι όσοι ενδιαφερόμαστε για το ποδόσφαιρο, ανάφερε ο Δ. Πανταζόπουλος, δεν είναι δυνατό να μην ασχοληθούμε, γιατί έχουμε μεγαλώσει μ αυτό, μας «τρώει το σαράκι» του παιχνιδιού της εργατικής τάξης.

Στο χώρο του κινήματος κυκλοφορεί επίσης ο προβληματισμός αν πρέπει να διεκδικούμε να κλείσουν οι σύνδεσμοι των οργανωμένων οπαδών.

Η πραγματικότητα είναι ότι όταν συζητάμε για έναν οργανωμένο χώρο, ο οποίος παρά τα σοβαρά του προβλήματα προσελκύει μαζικά εργατικά στρώματα και σε κάποιες περιπτώσεις λειτουργεί με κινηματικούς όρους, το παραπάνω αίτημα είναι λανθασμένο. Αυτό που είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε, είναι να προσπαθήσουμε να δουλέψουμε μέσα σ αυτούς και να τους επηρεάσουμε. Η εξέλιξη και η πορεία των συνδέσμων είναι ένα πολιτικό ζήτημα, κι απαιτεί πολιτική μάχη, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με καταστολή.

Γενικά υπάρχουν τμήματα του κινήματος και της Αριστεράς που υποτιμούν συνολικά το ποδόσφαιρο με το σκεπτικό ότι πρόκειται για έντεκα εκατομμυριούχους ενάντια σε άλλους έντεκα εκατομμυριούχους. Με το ίδιο σκεπτικό, κάποιοι υποστηρίζουν τη συνολική κατάργηση του επαγγελματικού αθλητισμού.

Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η μεγάλη πλειοψηφία των επαγγελματιών αθλητών δεν είναι εκατομμυριούχοι, αλλά αντίθετα, κακοπληρωμένοι εργαζόμενοι. Ένα από τα αιτήματά μας, επομένως, πρέπει να είναι το να διεκδικούμε να επανέλθει ο συνδικαλισμός στο χώρο, που ιδιαίτερα στην Ελλάδα, σε προηγούμενες δεκαετίες έχει δώσει σημαντικούς αγώνες.

Συνολικά, το κίνημα και η Αριστερά πρέπει να αρχίσουν να αρθρώνουν λόγο για το πώς πρέπει να λειτουργεί το ποδόσφαιρο, να διεκδικήσουμε να πάρουμε πίσω το παιχνίδι και τις ομάδες από τους μεγαλοεπιχειρηματίες που το έχουν μετατρέψει σε ιδιοκτησία και σε πεδίο τεράστιας κερδοφορίας.

Ακολούθησε μια ιδιαίτερα ζωντανή συζήτηση, που εξέφρασε την αγωνία και τον προβληματισμό των συμμετεχόντων για το πώς μπορούμε να πάρουμε πίσω το ποδόσφαιρο από τα χέρια ενός σάπιου συστήματος και να το κάνουμε ξανά όχημα διεκδίκησης των εργαζομένων και της νεολαίας.