«Αδικο και αδικαιολόγητο το χτίσιμο του τείχους»

Η μεγάλη κυρία των μεξικανικών γραμμάτων, Έλενα Πονιατόφσκα, μιλά στην «Εφ.Συν.» για το τελευταίο της μυθιστόρημα, για τη μνήμη των επαναστάσεων, για τη διαφθορά των κυβερνήσεων και για τους αγώνες να αλλάξει η κατάσταση.


• Το βιβλίο σας («Το τρένο θα περάσει πρώτο») αφορά μια απεργία των σιδηροδρομικών τη δεκαετία του 1950, η οποία γέννησε πολλές προσδοκίες, αλλά στο τέλος ηττήθηκε. Θα λέγαμε ότι είναι η ιστορία των επαναστάσεων του 20ού αιώνα, οι οποίες προκάλεσαν αυτό που ο Ιταλός ιστορικός Εντσο Τραβέρσο ονομάζει «αριστερή μελαγχολία». Συμφωνείτε;

Η απεργία αυτή δεν ήταν επανάσταση.

• Μιλάω για τις ομοιότητες.

Η απεργία νικήθηκε εξαιτίας της κυβέρνησης και της προσπάθειάς της να σκοτώσει τους εργάτες. Να τους ξεφορτωθεί. Ο σημαντικότερος συνδικαλιστής, ο Δεμέτριο Βαγέχο, ρίχτηκε στη φυλακή, όπως και πολλοί άλλοι εργάτες.

• Υπάρχουν ομοιότητες με τη μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων στη Βρετανία τη δεκαετία του 1980, επί Μάργκαρετ Θάτσερ.

Η Θάτσερ δεν προσπάθησε να σκοτώσει ή να βάλει φυλακή όλους τους εργάτες. Στο Μεξικό ο Βαγέχο έμεινε στη φυλακή για περίπου 12 χρόνια.

• Παρότι στο μυθιστόρημά σας οι πρωταγωνιστές είναι άντρες, στη σκιά τους υπάρχουν οι γυναίκες, οι οποίες υφαίνουν τους δεσμούς αλληλεγγύης, στηρίζουν τις οικογένειές τους και αφήνουν ένα ισχυρό αποτύπωμα στον αγώνα, όπως και στην απεργία των Βρετανών ανθρακωρύχων.

Οι γυναίκες είναι πολύ γενναίες και είναι οι σύντροφοι των ανδρών. Ξαπλώνουν στις γραμμές του τρένου για να στηρίξουν την απεργία. Φυσικά δεν έχουν έναν εξίσου σημαντικό ρόλο όπως οι άντρες, οι οποίοι δουλεύουν στην εταιρεία.

• Αυτό που βλέπουμε μέχρι σήμερα είναι ότι στο Μεξικό οι γυναίκες είναι πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Διαβάζουμε για δολοφονίες, βιασμούς ή αποκεφαλισμούς γυναικών.

Εχετε δίκιο. Είναι δεύτερης κατηγορίας πολίτες. Είναι ξεχασμένες από το κράτος.

• Μια βασική προεκλογική δέσμευση του Τραμπ είναι το χτίσιμο ενός τείχους στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού για να εμποδίσει την είσοδο μεταναστών. Τέτοια τείχη χτίζονται και στην Ευρώπη. Τι δείχνει αυτή η αντιμετώπιση των «ξένων» από τον πλούσιο Βορρά;

Οσοι πηγαίνουν στις ΗΠΑ είναι φτωχοί Μεξικανοί που επιδιώκουν να πάρουν την πράσινη κάρτα. Ομως στέλνονται πίσω στο Μεξικό. Τους κακοποιούν. Ο Τραμπ λέει ότι θα χτίσει αυτό το τείχος και ότι το Μεξικό θα πληρώσει και από πάνω. Αυτό είναι το πρόβλημα που έχουμε με τον Τραμπ. Ενα πρόβλημα που αφορά μια άδικη και αδικαιολόγητη στάση. Μετανάστες υπάρχουν σε όλο τον κόσμο.

• Σύμφωνα με ρεπορτάζ των «Νιου Γιορκ Τάιμς», η μεξικανική κυβέρνηση παρακολουθούσε τα τηλέφωνα δημοσιογράφων και υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίοι ασκούσαν νόμιμη κριτική στην κυβέρνηση. Πώς βλέπετε αυτή την τάση των κυβερνήσεων να παρακολουθούν τους πολίτες τους;

Εχουν γραφτεί πολλά στον Τύπο γι’ αυτήν την υπόθεση. Οι δημοσιογράφοι που έκαναν κριτική στην κυβέρνηση παρακολουθούνταν και καταγράφονταν τα τηλεφωνήματά τους. Αυτό είναι εντελώς παράνομο. Η κυβέρνηση τους θεωρεί εχθρούς του κράτους και τους κακομεταχειρίζεται. Εμένα την ίδια με παρακολουθούσαν πολλά χρόνια. Από τη δεκαετία του 1960.

• Μάλλον σας θεωρούσαν επικίνδυνη για το κράτος.

Ναι, γιατί δεν τους αρέσουν αυτά που γράφω σχετικά με τις δολοφονίες πολιτικών αντιπάλων, για τους φόνους αθώων ανθρώπων.

• Το Μεξικό είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Λατινικής Αμερικής. Ωστόσο, κυριαρχεί η φτώχεια, το έγκλημα και η διαφθορά. Θα λέγατε ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα «αποτυχημένο κράτος»;

Δεν θα το χαρακτήριζα «αποτυχημένο κράτος», αλλά ένα κράτος στο οποίο η κυβέρνηση βουλιάζει στη διαφθορά. Ο πρόεδρος και όλο του το υπουργικό συμβούλιο γίνονται πλούσιοι μέσω της κυβέρνησης. Το να εκλεγείς σε μια κυβέρνηση είναι ο ευκολότερος τρόπος να πλουτίσεις μέσα σε ελάχιστα χρόνια. Και σήμερα έχουμε μια πολύ διεφθαρμένη κυβέρνηση.

• Τι γίνεται με τους αγώνες ενάντια στην κυβέρνηση; Πολλοί φοιτητές, συνδικαλιστές, γυναίκες κ.λπ. έχουν εξαφανιστεί, σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Πιστεύετε ότι θα αποδοθεί ποτέ δικαιοσύνη;

Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στο καρτέλ των ναρκωτικών. Η κυβέρνηση έχει επιτρέψει στο καρτέλ των ναρκωτικών και στον στρατό να έχουν προσβάσεις στη διοίκηση.

• Και η συλλογική μνήμη; Οι πολίτες θυμούνται τους αγώνες και τις επαναστάσεις που έχουν γίνει στη χώρα;

Παλιότερα όλοι μιλούσαν για τις επαναστάσεις. Τώρα όμως κανείς δεν μιλά γι’ αυτές. Τώρα η μία κυβέρνηση μετά την άλλη κάνει ό,τι θέλει. Εξαφανίζονται άνθρωποι διαρκώς, ενώ το πρόβλημα των ναρκωτικών μεγαλώνει συνέχεια. Αγρότες και φτωχοί άνθρωποι αγνοούνται. Δημοσιογράφοι που καταγγέλλουν αυτή την κατάσταση εξαφανίζονται ή δολοφονούνται εν ψυχρώ.

• Ποιος ήταν ο στόχος σας γράφοντας αυτό το βιβλίο;

Ηθελα να γράψω για τους φτωχούς ανθρώπους. Ο Βαγέχο ήταν ένας φτωχός Μεξικανός που αγωνίστηκε για την τάξη του και στη συνέχεια ξεχάστηκε εντελώς. Αυτός είναι ο λόγος που έγραψα αυτό το μυθιστόρημα. Πριν από πολλά χρόνια τού είχα πάρει συνέντευξη όταν ήταν στη φυλακή. Στο μυθιστόρημα άλλαξα το όνομά του για να μην τον ξαναφυλακίσουν.

• Τι είναι η συγγραφή για εσάς;

Γράφω επειδή μου αρέσει να το κάνω. Γράφω για παρά πολλά χρόνια, επειδή αυτός είναι ο τρόπος ύπαρξής μου σ’ αυτόν τον πλανήτη. Και έτσι, απλώς γράφω. Οχι επειδή αισθάνομαι ότι έχω μια συγκεκριμένη αποστολή ή ένα συγκεκριμένο ακροατήριο. Δεν ξέρω πραγματικά ποιοι με διαβάζουν.

• Είστε παιδί ενός Πολωνού μετανάστη. Σήμερα πώς βλέπετε τον εαυτό σας και τα πράγματα;

Τα πράγματα είναι πάρα πολύ άσχημα και ελπίζω σε μιαν αλλαγή. Δουλεύω πολιτικά μαζί με έναν νέο υποψήφιο, τον Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, του Κόμματος Δημοκρατικής Επανάστασης [σημ. Εχασε τις εκλογές του 2012, καταγγέλλοντας νοθεία, από τον Ενρίκε Πένια Νιέτο]. Είναι ένας αριστερός πολιτικός, τον οποίο προσπαθούμε να βοηθήσουμε.

• Συμμετέχετε ενεργά στην εκστρατεία του;

Ναι, βεβαίως.

• Είστε αισιόδοξη ότι θα καταφέρει να φέρει την αλλαγή στη χώρα σας;

Ναι, αισιοδοξώ.

Ποια είναι

Η Ελέν Ελιζαμπέτ Αμελί Πάουλα Ντολόρες Πονιατόφσκα Αμόρ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1932. Κόρη άμεσου απογόνου του βασιλιά της Πολωνίας, Στανισλάβ Πονιατόφσκι, και μιας Μεξικανής με γαλλικές ρίζες.

Σπούδασε στις ΗΠΑ. Καλλιέργησε συστηματικά το είδος της λογοτεχνικής δημοσιογραφίας, κάτι που αποτυπώνεται στο επτάτομο έργο της «Todo Mexico» (1991 -1999). Το 2013 τιμήθηκε με το βραβείο Θερβάντες για το σύνολο του έργου της. Το βιβλίο της «Το τρένο θα περάσει πρώτο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Πηγη:Efsyn